فناوری‌های نوین ارتباطی که در عصر ارتباطات بر پایه اینترنت شکل گرفته است و فضای مجازی اجتماعی بخش مهمی از آن را تشکیل می‌دهد، دارای معایب و محاسنی برای افراد و خانواده است که باید به عنوان فرصت و یا تهدید به طور جدی بررسی شود. بررسی تهدیدها و فرصت‌های شبکه‌های اجتماعی از آن رو دارای اهمیت ویژه‌ای است که در دنیای امروز به طرز چشمگیری همه‌گیر شده و افراد مختلف در سنین و دسته‌های مختلف را به خود درگیر و حتی وابسته کرده است و این مسئله گاها منجر به ایجاد مشکلات عدیده خانوادگی می‌شود.
هر چند شبکه‌های اجتماعی دارای فرصت‌های بسیاری اعم از ایجاد کانال ارتباطی برای تعاملات تجاری، ارتباط و تعامل میان افراد و گروه‌های اجتماعی، دسترسی به آموزش‌های کاربردی، دسترسی و تبادل دانش و اطلاعات و مواردی از این قبیل است، اما نمی‌توان به سادگی از معایب و تهدیدات این فضا چشم پوشید. از این رو در این مجال کوتاه قصد داریم به نکاتی در این رابطه اشاره کنیم.
امروزه آسیب‌های جدی و فراوانی چون وقوع اختلاف در روابط خانوادگی، اختلال در روابط فردی و اجتماعی، احتمال وقوع کلاهبرداری و جرایم مالی، تغییر سبک زندگی و ارزش‌های فرهنگی، اثرات مخرب فیزیکی و روانی و تخریب و تزلزل بنیان‌های دینی و مذهبی و….را مشاهده میکنیم که در بستر فضای مجازی رخ می‌دهد و آسیب‌های جبران ناپذیری به بار می‌آورد.
در این میان، نهاد خانواده به عنوان کوچکترین واحد اجتماعی در جامعه ما و به عنوان اولین بستر اجتماعی که فرد در آن چشم باز می‌کند، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
یافته‌ها نشان می‌دهد که میان به مخاطره افتادن ارزش‌های خانوادگی و استفاده از فضای مجازی رابطه وجود دارد، به نحوی که استفاده از فضای مجازی منجر به تغییراتی در رفتار و گفتار و اخلاقیات نسل جدید گردیده است. طبعا هر چه میزان استفاده از فضای مجازی بیشتر شود، تعاملات خانوادگی به طرز چشمگیری کاهش می‌یابد و روابط خانوادگی به عنوان یک سرمایه ارزشمند اجتماعی به حاشیه رانده می‌شود. در دنیای امروز با ظهور و بروز فناوری‌های ارتباطی نوین در فضای مجازی و حقیقی، حریم زندگی خصوصی افراد مورد تهدید جدی قرار گرفته است. نتایج یک پژوهش(۱) در این رابطه بیانگر آن است که آسیب‌های فضای مجازی می‌تواند لطمات جبران‌ناپذیری به نظام خانواده وارد نماید. برخی از این آسیب‌ها عبارتند از: ضعیف شدن نقش خانواده به عنوان یک مرجع، عدم اعتماد زوجین به یکدیگر، رواج عشق های مجازی، کاهش روابط میان فرزندان و والدین، دروغگویی، سردی عاطفی میان اعضای خانواده، شکستن هنجاری اخلاقی و گاها طلاق، عدم توجه به مسوولیت ها و نقش ها، تضعیف ارزش‌های اخلاقی و انسانی، افزایش روابط خارج از چارچوب و ارتباطات نامشروع و ….
همچنین نتایج بررسی‌ها در این پژوهش نشان می‌دهد که نداشتن آگاهی کافی درباره ی فضای مجازی می تواند آسیب های اخلاقی زیادی را برای خانواده و روابط اعضای آن در پی داشته باشد.
این موارد بخشی از عوارض فضای مجازی است اما با بررسی همین موارد نیز می‌توان دریافت که پایین بودن سطح سواد و اطلاعات ما نسبت به رسانه‌ها و فضای مجازی، ارتباط مستقیمی با تهدید یا فرصت بودن آن دارد که در هر فرد و جامعه‌ای می‌تواند متفاوت باشد.
به عبارتی فضای مجازی همان قدر که مفید و کاربردی است، می‌تواند مضر و اعتیادآور نیز باشد و با توجه به اینکه ورود به این فضا در دنیای امروز ناگزیر است، لازم است بایدها و نبایدهای استفاده از آن را بدانیم و رفتار مجازی خود را تحت کنترل داشته باشیم، به جای آن که این فضا کنترل ما را به دست گیرد.
پی‌نوشت:
۱_ حاج محمدی فرشته، حاج محمدی سمیرا. تأثیرات اخلاقی استفاده از فضای مجازی بر پیوند زناشویی و روابط فرزندان در خانواده
زهره علوی
انتهای پیام
