مهارت خودآگاهی و نقش آن در ازدواج

مهارت خودآگاهی یکی از مهارت‌های مهم در تعیین انتخاب همسر مناسب در قبل از ازدواج می‌باشد .همینطور شخصی که به این مهارت مجهز باشد بعد از ازدواج نیز در تعامل با همسرش در مسیر زندگی موفق‌تر خواهد بود.

خودآگاهی جایگاه بسیار والایی در آموزه‌های دینی دارد .خودآگاهی شناختی است که فرد از خود پیدا می‌کند و تصویر روشنی درباره ویژگی‌ها، علایق، نگرش‌ها، ارزش‌ها و نیازها در مورد خود بدست می آورد.

هر دختر و پسری که در مرحله انتخاب همسر قرار گرفته است با کسب این مهارت می تواند انتخاب مناسب تر و بهتری را داشته باشد.

خودآگاهی مانند سه ضلع مثلث دارای ۳ وجه است که بدون هر کدام فرایند خود آگاهی به طور کامل محقق نخواهد شد.

وجه اول:ویژگی‌های مشترک انسان،

وجه دوم:ویژگی‌های فردی (شخصیتی_ رفتاری)

وجه سوم: شرایط و امکانات پیرامونی

وجه اول:

ویژگی‌های مشترک انسان

ویژگی‌های مشترک انسانی بسیار زیاد هستند مانند عدالت خواهی، نوع دوستی، ظلم ستیزی، حقیقت جویی, عزت و کرامت انسانی، حس مذهبی یا خداجویی و موارد زیادی که به یک مورد مهم از آنها اشاره می‌نماییم؛

« نیاز به هدف نهایی زندگی»

یکی از گام‌های مهم در مسیر خودآگاهی شناخت بهترین و کاملترین هدف در زندگی است که آثارمهمی را در زندگی شخص به دنبال دارد از جمله:

‌رسیدن به تعریف مشخصی از موفقیت

‌تعیین تعریف روشنی از شکست و زیان

‌ یافتن هویت و رهایی از سردرگمی

‌ شکل‌گیری و ثبات شخصیت

‌مشخص شدن اولویت در کارها

براین اساس دختر و پسری که میدانند هدف شان در زندگی چیست، و برایشان معین و معلوم است، هویت خود را یافته اند، شخصیت شان شکل پایداری پیدا کرده و میدانند که کدام کارها در زندگی شان اولویت دارد . این زوج راه رسیدن به موفقیت را می یابند و در برابر شکست ها خود را نمی بازند.

وجه دوم

ویژگی‌های فردی (شخصیتی و رفتاری)

هر انسانی بدون استثناء دارای ویژگی های فردی مخصوص به خود است. توانمندی‌ها، استعدادها، علایق و احساسات یک فرد ویژگی‌های مخصوص او هستند که شناخت آنها بخش جدانشدنی خودآگاهی است.

برای آشنایی با این ویژگی ها می توان از راههایی استفاده کرد که به اختصار بیان می کنیم ؛

۱_ محاسبه ی نفس

محاسبه نفس یعنی شخص در پایان هر روز کارهای روزانه خود را به دقت بررسی کند تا نقاط ضعف و قوت خود را پیدا کرده و برای رسیدن به موفقیت مشکلات و نواقص خود را برطرف نماید.

امام علی علیه السلام در این رابطه بهترین سفارش را می فرمایند:

«کسی که به محاسبه خویش بپردازد با عیب‌های خویش آشنا شده بر گناهانش احاطه پیدا می‌کند از گناهان توبه کرده عیوب خویش را اصلاح می‌نماید»(۱).

۲_ بهره‌گیری از ارزیابی افراد صاحب نظر

انسان می تواند از افرادی که مبانی ارزشی قابل قبولی دارند، مطمئن هستند و از درک و فهم مناسبی نیز برخوردار هستند، نظرخواهی کند. این نظرخواهی ها به انسان کمک می‌کند تا ابعاد درونی خود را بهتر و بیشتر بشناسد.

۳_تأملی در حوادث زندگی

در زندگی هر فردی حوادثی رخ می‌دهد که فرصت مناسبی است تا انسان زوایای پنهان شخصیت خود را در مواجهه با این حوادث پیداکند.حوادثی خوشایند یا ناخوشایند!

حوادث ناخوشایند مانند مصیبت ها، بیماری ها، جنگ و ناامنی ، جدایی و غربت و موارد بیشمار دیگر.

حوادث خوشایند هم مانند برنده شدن در مسابقات ، کسب مقام و ثروت، رسیدن به موفقیت های چشمگیر و مواردی از این قبیل.

حضرت علی علیه السلام در این مورد می‌فرماید: شش چیز است که به وسیله آن اخلاق مردان شناخته می‌شود:

خوشنودی و رضایت، خشم، امنیت، ترس، ممانعت و میل و رغبت(۲).

۴_توجه به الگوها

بیشتر انسان‌ها به صورت خودآگاه یا ناخودآگاه تحت تاثیر الگوهایی در جامعه قرار می‌گیرند که در قسمت‌های مختلفی از زندگی از آن الگوها پیروی می‌کنند.

اگر افراد با تاملی در رفتارهای خویش الگوهای خود را شناسایی کنند می‌توانند از طریق شناسایی الگوهایشان زوایای پنهان شخصیتی خود را بیابند.

مثلاً اگر فردی در نوع پوشش خود کاملآ مطابق مدلهای ارائه شده در بازار ،لباس می پوشد، این فرد هنوز اعتماد به نفس و خودباوری لازم را ندارد . چون وی به سلایق و علایق خود اعتماد ندارد و به درستی انتخاب خود شک دارد.

وجه سوم:

شرایط و امکانات پیرامونی

تمام ظرفیت‌ها و قابلیت‌هایی که در محیط بیرون زندگی انسان وجود دارد و می‌تواند او را برای رسیدن به اهدافش کمک کنند ،شرایط و امکانات پیرامونی هستند.

درست است که شرایط و امکانات پیرامون افراد متفاوت هستند و برای برخی مطلوب‌ و برای برخی ضعیف و نامطلوب به نظر می‌رسند، اما بهره‌گیری از آنها نیازهای فرد را برطرف کرده و در رشد و موفقیت وی کارآمد هستند.

یکی از راههای دستیابی به خودآگاهی در زمینه شرایط و امکانات پیرامونی، یادآوری و مرور نعمت‌های الهی است.چند مورد از این نعمات را به صورت خلاصه بیان می کنیم ؛

۱_ دین و مذهب

دینی که فرد انتخاب کرده است ، بسیاری از نیازهایش‌ را تأمین میکند. آگاه شدن فرد به جایگاه خود را در جهان هستی، هدفش از زندگی ، ارتباطش با خالق و مخلوقات، شناخت خوبیها و بدیها و رغبت به انجام یا عدم انجام و امید به زندگی و آینده همه و همه از نیازهایی است که از طریق دین به شکل مطمئنی تأمین می شود.

۲_ خالق بی همتا

منشأ تمام نعمات و برکات زندگی ، خداوند متعال است . خداباوری و توحید لازمه ی پذیرش دین صحیح است. انسان یکتا پرست در همه جا خودش را بهره‌مند از نیرویی توانا، قدرتمند، و رئوف و سخاوتمند می داند. انسان موحد و معتقد فرد با داشتن چنین پشتوانه‌ای خود را قوی می پندارد و دلش محکم و اراده اش استوار است و هیچگاه احساس ضعف و خواری به او دست نمی دهد.

«خداوند متعال می‌فرماید در قلب هیچ بنده‌ای حب اخلاص را در جهت طاعت و خوشنودی خودم نیافتم مگر آنکه سرپرستی امور و مسائل او را به عهده گرفتم»(۳).

خداوند در صحبت‌های بین خود و حضرت موسی می‌فرماید : « ای موسی فقیر کسی است که سرپرستی مثل من ندارد مریض شخصی است که پزشکی چون من برای او نیست و غریب کسی است که مونسی مانند من ندارد»(۴).

۳) خانواده و محیط

خانواده محیط ویژه ای است که انسان می تواند باتوجه به این کانون و با باز سازی و به سازی روابط خود در این محیط، نیازهای قابل توجهی از زندگی خود را برآورده سازد. نیازهایی مانند اعتماد ، تبادل عاطفی، امنیت روانی، مشاوره، مقبولیت،درک و تفاهم.

۴) دوستان و آشنایان

در میان دوستان، اقوام و آشنایان افراد زیادی هستند که توانمندی‌های قابل توجهی دارند. از استعداد و دانش و مهارت گرفته تا موقعیت های علمی، اجتماعی و اقتصادی که انسان می‌تواند با مراجعه به آنها بدون پرداخت هزینه‌های هنگفت نیاز خود را از طریق آنها برطرف سازد.

۵) رشته تحصیلی

رشته تحصیلی که فرد آن را برگزیده است قابلیت این را دارد که به عنوان یک امکان در جهت رسیدن به اهداف مورد نظر انسان به طور جدی ارزیابی شود. به منظور آشنایی بیشتر و بهتر با ظرفیت‌های رشته تحصیلی انتخاب شده می‌توان با مشاوران تحصیلی و یا کسانی که تحصیلاتشان را در آن رشته و رشته‌های مرتبط به اتمام رسانده‌اند مشورت نمود.

۶)حرفه و شغل

گاهی افراد زیادی از توانمندی‌های شغل خود بی‌اطلاع هستند. در واقع باید این توانمندی‌ها را در لیست امکاناتی قرار داد که از آن برخوردار هستند ولی از مزیت‌های آن به خاطر جهل و غفلت نسبت به آن حرفه ، محروم مانده اند.

بهره‌مند شدن از این مزیت‌ها اولاً نیازمند تفکر، خلاقیت و ابتکار است و دوماً نیازمند ایجاد ارتباط با افراد پیشکسوت و موفق در آن حرفه ها و مشاغل.

۷) امکانات مالی

گاهی خواسته‌ها و نیازهای افراد به واسطه دارایی‌هایشان تامین شدنی است در حالی که آنها برای رفع نیازهایشان وقت و انرژی خود را صرف راه‌ها و افراد دیگری می کنند!.

داستان زیر اهمیت این موضوع را شفاف‌تر بیان می‌کند:

هنگامی که ناسا برنامه فرستادن فضانوردان را به فضا شروع کرد با مشکل کوچکی روبرو شد. آنها دریافتند که خودکارهای موجود در فضای بدون جاذبه کار نمی‌کند و برای حل آن شرکت مشاوران اندرسون را برگزیدند. تحقیقات بیش از یک دهه طول کشید و ۱۲ میلیون دلار طراحی خودکاری شد که در محیط بدون جاذبه می‌نوشت وزیر آب کار می‌کرد و روی هر سطحی مانند کریستال باقی می‌ماند از دمای زیر صفر تا ۳۰۰ درجه سانتیگراد کار می‌کرد.اما روسها راه حل ساده‌تری داشتند، آنها از مداد استفاده کردند!(۵)

نتیجه گیری ؛

هر دختر و پسری که در آستانه ازدواج قرار گرفته اند، اگر نسبت به کسب مهارت خودآگاهی با توجه به سه وجه این مثلث اقدام نمایند ، یقیناً بسیاری از تنش ها و چالشهایی را که در زندگی مشترک پیش رو خواهند داشت، را به راحتی پشت سر می گذرانند. بنابراین لازم و واجب است که زوجین نسبت به دریافت این مهارت با ابعاد مختلفش اهتمام ورزند تا زندگی پر از آرامش و موفقیت را تجربه نمایند.