فضای مجازی يکی از پديده های گسترده و پرطرفدار در دنیای امروز است که با ورود آن به زندگی ما، به طور قابل توجهی بر روابط اجتماعی تأثیرگذار شده است. در اين میان روابط افراد در « خانواده » به عنوان مهمترين و اساسی ترين نهاد اجتماعی نیز دستخوش تحولات زيادی شده است. رابطه والدین و فرزندان در خانواده نیز يکی از روابط مهم انسانی است که بر توسعه و سلامت فردی جامعه تاثیر بسزايی دارد. از اين جهت در اين مقاله، تمرکز بر تأثیر فضای مجازی بر اين نوع ارتباط قرار داده شده است .
ناگفته نماند در خانواده از طريق گفتگو و برقراری ارتباط و تعامل مکالمه ای، پیوند عاطفی بین اعضا حفظ شده و مهمترين کارکرد خانواده که انتقال ارزشها و اجتماعی نمودن فرزندان می باشد از طرق مختلفی مانند فرهنگ شفاهی به انجام می رسد. در واقع اين ارتباط شفاهی است که ارزشها ، نگرش ها وديدگاهها و ديگر عناصر فرهنگی را منتقل می کند. در واقع تغییر شکل نوع روابط انسانی يکی از مهمترين تغییرات عصر کنونی است .
تأثیر رسانه های امروزی بر خانواده از دو جهت اهمیت زیادی دارد :
الف ) به لحاظ جامعه پذيری؛ يعنی روی آوردن فرزندان به ايدئولوژيهای گوناگون تحت تأثیر رسانه های گروهی که میتواند در ايجاد نوعی شکاف اطلاعاتی سهم داشته باشد.
ب) به لحاظ ابزار ارتباطی ؛ با ورود رسانه های ارتباطی جديد اعضای خانواده به جای نگاه و صحبت با يکديگر، سرگرم ارتباط از طريق اين ابزارها هستند و از ارتباط کالمی آنان کاسته شده است.
بخش اول: خطرات فضای مجازی بر ارتباط فرزندان با والدین خود
ايجاد شکاف بین نسلی
فضای مجازی شکاف میان نسل ها را بیشتر کرده است و اکنون شکاف میان نسل دوم و سوم علاقه مند به اينترنت نیز آشکار شده، به گونه ای که هیچ يک زبان ديگری را نمی فهمند.
امروزه با ورود وسايل و تکنولوژی های جديد به عرصه خانواده ها شاهد اين هستیم که والدین و فرزندان ساعت های متمادی در کنار يکديگر می نشینند، بدون آنکه حرفی برای گفتن داشته باشند! ما ديگر کمتر نشانه هايی از آن نوع خانواده هايی را داريم که والدين و فرزندان دور هم بنشینند، درباره موضوعات مختلف خانوادگی و کاری با هم گفتگو کنند و نظرات همديگر را راجع به موضوعات مختلف جويا شوند.
در شرايط فعلی روابط موجود میان والدين و فرزندان به سردی گرايیده و دو نسل به دلیل داشتن تفاوت های اجتماعی و تجربه های زيسته مختلف، زندگی را از ديدگاه خود می نگرند و مطابق با بینش خود آن را تفسیر می کنند. نسل ديروز (والدين) احساس دانايی و باتجربه بودن می کند ونسل امروز (فرزندان) که خواهان تطابق با پیشرفت های روز است، در برابر آنها واکنش نشان می دهد و چون از پس منطق و نصیحت های ريشه دار و سرشار از تجربه آنها برنمی آيد، به لجبازی روی می آورد.
خلل در روابطی عاطفی
چرخ زدن و سرگرم شدن در فضای مجازی چه از سوی والدین و چه از سوی فرزندان دربیشتر مواقع غیر قابل کنترل بوده و اگر والدين نتوانند نظارتی روی اين موضوع داشته باشند، و استفاده از فضای مجازی را برای خود و فرزندانشان مديريت نکنند، کم کم فاصله فرزندان از آنها بیشتر می شود. والدين الگوی اول فرزندان هستند و زمانی که آنها به خاطر فعالیت زياد در اين فضا از فرزندان غافل می شوند فرزندان هم اين رفتار را ياد می گیرند. در اين زمان سردی و فاصله بین اعضای خانواده حکم فرما شده و نارضايتی افراد را به همراه دارد. اين سردی رابطه اگر از سوی مادر که کانون عاطفه و توجه و محبت در خانواده است ، رخ دهد تبعات روانی بیشتری برای فرزندان به همراه دارد.
کاهش زمان مشترک
استفاده از فضای مجازی، به ويژه بازیها و شبکه‌های اجتماعی، میتواند منجر به کاهش زمان مشترک بین والد و فرزند شود و باعث کاهش سطح تعامل میان آنها گردد.
کاهش ارتباط غیرکلامی
تعاملات غیرکلامی شامل حالت صورت، حرکات فرا زبانی مانند بلند بودن تن صدا، زبان بدن، تعیین حريم شخصی، نگاه چشمی، لمس، ظاهر و پوشش است که برای روابط انسانی بسیار حائز اهمیت هستند.
کنترل جريان نشانه های ارتباطی منبعث از بخش غیرکلامی بسیار با اهمیت است و تحت کنترل نداشتن اين نشانه ها میتواند به ناهنجاری و کژتابی در ارتباطات منجر شود و در واقع حذف زبـان بـدن موجـب اخـتلال در درک پیـام مخاطب، ضعف در متقاعدسازی و متقاعد شدن و دشواری بیشتر در انتقال پیام می شود.
به عبارت ديگر می توان گفت: ارتباط مؤثر بیش از آنکه تحت تأثیر ارتباط کالمی باشد، ناشی از ارتباط غیرکلامی است. با افزايش استفاده از فضای مجازی، اين نوع تعامل باعث کاهش میزان تجربه و بازخوردهای
احساسی و عاطفی شده است . در واقع خلاء اين نوع ارتباط به ويژه در کودکان باعث مشکلات افسردگی، اضطراب، تنهايی وکمبود اعتماد به نفس می شود.
فراموش کردن مرز بین زندگی مجازی و زندگی واقعی
ممکن است افراد در فضای مجازی بیشترین توجهات خود را معطوف به همان فضا کنند که این مسئله در نهايت میتواند منجر به کاهش کیفیت ارتباطات در زندگی واقعی شود .
تغییر در سبک زندگی فرزندان
استفاده گسترده از شبکه‌های اجتماعی، پیام‌رسان‌ها و سايتهای خبری آنلاين باعث شده کودکان و نوجوانان به صورت دائم درگیر دنیای مجازی باشند. اين امکانات جديد باعث شده کودکان به جامعۀ آنلاين علاقمند شوند. همچنین، حضور پايین والد در زندگی فرزند، سبک زندگى جديدی را برای فرزندان رقم می زند.
قسمت دوم را در اینجا بخوانید.
فاطمه سازمند حسینی
انتهای پیام
