طلاق به عنوان یکی از پیچیده‌ترین پدیده‌های اجتماعی، تأثیرات عمیقی بر ساختار خانواده و جامعه می‌گذارد. در سال‌های اخیر، ایران شاهد افزایش نرخ طلاق بوده است؛ به طوری که آمارها نشان می‌دهند حدود ۳۰ درصد از ازدواج‌ها به طلاق منجر می‌شوند. این روند، لزوم بازنگری در عوامل پیشگیرانه را بیش از پیش آشکار می‌سازد. در این میان، حمایت‌های اجتماعی و خانوادگی به عنوان مؤلفه‌های کلیدی در تقویت بنیان خانواده و کاهش اختلافات زناشویی شناخته می‌شوند. این مقاله با تمرکز بر جامعه مسلمان ایرانی، به بررسی نقش این حمایت‌ها در کاهش طلاق می‌پردازد.
تعریف حمایت اجتماعی و خانوادگی
– حمایت اجتماعی: شامل کمک‌های عاطفی، مالی، اطلاعاتی و آموزشی است که از طریق نهادهای عمومی (مانند مراکز مشاوره، سازمان‌های مردمنهاد)، شبکه دوستان و آشنایان ارائه می‌شود.
– حمایت خانوادگی: به مشارکت خانواده‌های گسترده (والدین، خواهران و برادران، خویشاوندان) در حل تعارضات زوجین، ارائه مشورت و ایجاد امنیت روانی اشاره دارد.
بیشتر بخوانید:
نقش آموزش مهارت‌های زندگی در کاهش میزان طلاق در زوجین جوان ایرانی
نقش حمایت خانوادگی در کاهش طلاق
۱. مدیریت تعارضات از طریق میانجیگری:
در فرهنگ ایرانی، خانواده‌ها اغلب به عنوان میانجیگران غیررسمی در اختلافات زناشویی عمل می‌کنند. تحقیقات نشان می‌دهد دخالت مثبت خانواده‌ها (نه تحمیل نظر) در ۵۰ درصد موارد به سازش زوجین منجر می‌شود.
۲. حمایت مالی و کاهش استرس اقتصادی:
مشکلات مالی یکی از عوامل اصلی طلاق است. کمک‌های مالی خانواده به زوج‌های جوان (مانند تأمین هزینه مسکن یا جهیزیه) می‌تواند از فشارهای اولیه زندگی مشترک بکاهد.
۳. حفظ حریم عاطفی:
خانواده‌های ایرانی با ایجاد شبکه‌ای از روابط صمیمی، احساس تعلق و امنیت روانی را تقویت می‌کنند. این امر به ویژه در بحران‌هایی مانند بیماری یا بیکاری، از انزوای زوجین جلوگیری می‌کند.
نقش حمایت اجتماعی در کاهش طلاق
۱. نهادهای مذهبی و مشاوره دینی:
مساجد و مراکز اسلامی با ارائه خدمات مشاوره خانواده مبتنی بر آموزه‌های قرآن و سیره ائمه، به زوجین در حل اختلافات کمک می‌کنند. برای مثال، تأکید بر «اصل صلح» در قرآن (آیه ۳۵ سوره نساء) زمینه‌ساز مصالحه است.
۲. برنامه‌های آموزشی دولتی و NGOها:
کارگاه‌های آموزش مهارت‌های ارتباطی، مدیریت هیجان و حل تعارض توسط سازمان بهزیستی یا موسسات خیریه، آگاهی زوجین را افزایش می‌دهد. پژوهش‌ها حاکی از آن است که شرکت در این برنامه‌ها تا ۴۰ درصد احتمال طلاق را کاهش می‌دهد.
۳. حمایت حقوقی و قضایی:
تسهیل دسترسی به وکلای رایگان یا مراکز داوری خانوادگی (مطابق قانون حمایت از خانواده) از تشدید اختلافات جلوگیری می‌کند. چالش‌ها و محدودیت‌ها
– دخالت بیش از حد خانواده: گاهی فشار خانواده برای حفظ ظاهر اجتماعی، اجازه حل واقعی مشکلات را نمی‌دهد.
– تضعیف حمایت‌ها در شهرهای بزرگ: فردگرایی و زندگی هسته‌ای، نقش خانواده گسترده را کمرنگ کرده است.
– کمبود نهادهای تخصصی: در برخی مناطق محروم، دسترسی به مراکز مشاوره حرفه‌ای محدود است.
راهکارهای تقویت حمایت‌ها
۱. آموزش مهارت‌های ارتباطی به خانواده‌ها: برگزاری دوره‌های «خانواده درمانی جمعی» با همکاری مراکز مذهبی.
۲. حمایت مالی از زوج‌های جوان: ارائه وام‌های کم بهره یا کمک هزینه ازدواج توسط دولت.
۳. تأسیس مراکز میانجیگری محلی: استفاده از ریش‌سفیدان و معتمدان محلی برای حل غیررسمی اختلافات.
۴. توسعه پلتفرم‌های مشاوره آنلاین: دسترسی آسان به روانشناسان و کارشناسان دینی.
نتیجه‌گیری
خانواده و جامعه مسلمان در فرهنگ اسلامی ایرانی، دو ستون اصلی پاسداری از کیان خانواده هستند. تقویت حمایت‌های اجتماعی و خانوادگی نه تنها از طریق بازگشت به ارزش‌های دینی (مانند تأکید بر صبر و مدارا)، بلکه با بهره‌گیری از ابزارهای مدرن (مانند مشاوره تخصصی) ممکن است. در این مسیر، همکاری نهادهای مذهبی، دولت و سازمان‌های مردمنهاد ضروری است تا طلاق، نه به عنوان یک راه حل سریع، بلکه به عنوان آخرین گزینه در نظر گرفته شود.
منابع:
– دادگستری کل کشور. (۱۴۰۱). آمار طلاق در ایران.
– قرائتی، محسن. (۱۳۹۹). خانواده در قرآن.
– پژوهشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران. (۱۴۰۰). تأثیر حمایت خانوادگی بر کاهش طلاق.
– سازمان بهزیستی کشور. (۱۳۹۸). گزارش عملکرد مراکز مشاوره خانواده.
انتهای پیام
ملیحه طهماسبی
