مقدمه: در فقه اسلامی، مفهوم «کفویت» به معنای همتایی و تناسب بین زن و مرد برای ازدواج پایدار و هماهنگ است. این اصل، نه به معنای برتری یک طرف بر دیگری، بلکه به عنوان معیاری برای پیشگیری از اختلافات آینده و تقویت بنیان خانواده مطرح شده است. در این مقاله، ملاک‌های کفویت در ازدواج از دیدگاه قرآن کریم، سنت پیامبر(ص) و سیره ائمه معصومین(ع) بررسی می‌شود.
۱. کفویت در قرآن کریم
قرآن کریم به‌صورت مستقیم و غیرمستقیم بر اهمیت همسانی در ایمان و اخلاق تأکید دارد:
– ایمان و تقوا: قرآن شرط اصلی همتایی را تقوا و پایبندی به ارزش‌های دینی می‌داند:
– «وَ الْخَبِیثَاتُ لِلْخَبِیثِینَ وَ الْخَبِیثُونَ لِلْخَبِیثَاتِ وَ الطَّیِّبَاتُ لِلطَّیِّبِینَ وَ الطَّیِّبُونَ لِلطَّیِّبَاتِ» (نور:۲۶).
« زنان پلید برای مردان پلید و مردان پلید برای زنان پلیدند، و زنان پاک برای مردان پاک و مردان پاک برای زنان پاک اند، این پاکان از سخنان ناروایی که [تهمت زنندگان] درباره آنان می گویند، مبرّا و پاک هستند، برای آنان آمرزش و رزق نیکویی است.»
– «وَ لَا تَنْکِحُوا الْمُشْرِکَاتِ حَتَّىٰ یُؤْمِنَّ …» (بقره:۲۲۱).
« و با زنان مشرک ازدواج نکنید تا زمانی که ایمان بیاورند…»
این آیات نشان می‌دهند که ایمان مشترک، شرط اساسی در انتخاب همسر است.
– اخلاق نیکو: قرآن کریم به صفاتی مانند مهربانی، عدالت و صداقت اشاره می‌کند که پایه‌های زندگی مشترک هستند (روم:۲۱).
۲. کفویت در سیره پیامبر(ص) و اهل‌بیت(ع)
روایات و سیره معصومین(ع) بر اولویت دین‌داری و اخلاق بر سایر عوامل تأکید دارند:
– تأکید بر تقوا: پیامبر(ص) فرمودند: «إِذَا جَاءَکُمْ مَنْ تَرْضَوْنَ دِینَهُ وَ خُلُقَهُ فَزَوِّجُوهُ» (کافی، ج۵، ص۳۴۷).
– نفی تفاخر به نسب: در روایتی، مردی از انصار به دلیل فقر از ازدواج منصرف شد، اما پیامبر(ص) با اشاره به ایمان او، این نگرانی را بی‌اساس دانستند (وسائل الشیعه، ج۱۴، ص۵۴).
– الگوی عملی: ازدواج حضرت فاطمه(س) با امام علی(ع) نمونه بارز کفویت مبتنی بر تقواست، نه ثروت یا موقعیت اجتماعی.
۳. ملاک‌های فرعی در کفویت
برخی فقها به عواملی مانند نسب، حرفه و وضعیت مالی اشاره کرده‌اند، اما این موارد در مقایسه با تقوا اهمیت ثانوی دارند:
– نسب: هرچند در برخی فرهنگ‌ها مورد توجه است، اما امام صادق(ع) فرمودند: «التقوى هُوَ الْحَسَبُ» (تحف العقول، ص۳۲۱).
– مال و موقعیت اجتماعی: قرآن می‌فرماید: «إِنَّ أَکْرَمَکُمْ عِنْدَ اللَّهِ أَتْقَاکُمْ» (حجرات:۱۳). پیامبر(ص) نیز در انتخاب همسر برای دخترش فاطمه(س)، ایمان و اخلاق امام علی(ع) را ملاک قرار دادند.
۴. توازن بین کفویت و آزادی انتخاب
اسلام هرچند کفویت را توصیه می‌کند، اما رضایت طرفین را شرط نهایی می‌داند. امام رضا(ع) فرمودند: «لَا یُزَوِّجُ الْعَبْدُ أَحَداً مِنْ وَالِدَیْهِ وَ لَا مِنْ إِخْوَتِهِ إِلَّا بِإِذْنِهِمْ» (من لا یحضره الفقیه، ج۳، ص۲۵۵). این نشان می‌دهد که حتی با وجود کفویت، اجبار در ازدواج جایز نیست.
نتیجه‌گیری:
ملاک اصلی کفویت در اسلام، تقوا و ایمان است و سایر عوامل مانند نسب یا ثروت، تنها در صورت تأثیرگذاری بر زندگی مشترک، به‌صورت ثانوی بررسی می‌شوند. سیره معصومین(ع) و آیات قرآن بر این اصل تأکید دارند که ازدواج باید بر پایه ارزش‌های الهی و اخلاقی استوار باشد تا خانواده‌ای متعالی شکل گیرد. بنابراین، مسلمانان باید در انتخاب همسر، توازنی بین معیارهای دینی و واقعیت‌های اجتماعی برقرار کنند.
ملیحه طهماسبی
انتهای پیام
بیشتر بخوانید:
اهمیت کفویت تحصیلی و فرهنگی زن و مرد در ازدواج در جامعه ایرانی
