جستاری در مواجهات معنایی روحانیت و سینمای اجتماعی ایران

این کتاب با طرح این پرسش که مواجهۀ معنایی طیف‌های گوناگون روحانیت با متون فرهنگی و رسانه‌ای به‌واسطۀ کدام علل و عوامل تحلیلی سامان می‌یابد؟ با اتخاذ رهیافت مخاطب‌پژوهی سعی در پاسخ‌دادن به این پرسش می‌کند.

اشتراک‌گذاری

به استناد این کتاب فهم دقیق آراء و ادراکات روحانیت پیرامون قالب‌های هنری و رسانه‌ای و مضامین فرهنگی و اجتماعی، متضمن مواجهۀ روحانیون با نمونه‌های ممتاز و برجسته‌ای از متون فرهنگی و اجتماعیِ روز جامعه است. در واقع تنها در این صورت است که می‌توان از خلال استخراج و کشف معانی‌ای که روحانیون از متون رسانه‌ای خلق کرده‌اند، اشتراکات و تفاوت‌های جهان‌ معرفتیِ جریانات مختلف فکری روحانیت را در مواجهه با مسائل اجتماعی روز جامعۀ ایران، به طور عمیق و روشمند توصیف و تحلیل نمود.

نویسندگان کتاب تأکید می‌کنند که سینمای اجتماعی ایران در دوران بعد از انقلاب، به واسطه بازتاب تقریبی مسائل اجتماعی و فرهنگی روز جامعۀ ایران، یکی از مطلوب‌ترین متون رسانه‌ای برای بررسی و مطالعه در این پژوهش است. 

پژوهشگران این اثر، جایگاه «معرفت‌شناختی و گفتمانی» دین در انقلاب اسلامی و شأن مفروض «حوزه و روحانیت» در حیطۀ مسائل فرهنگی و اجتماعی روز جامعه در دوران پس انقلاب را مهم‌ترین مسئله‌ای می‌دانند که طراحی و اجرای چنین پژوهشی را ضروری ساخته است.

آنها با بیان اینکه علاقه و تمایل روحانیت برای نظریه‌پردازی و نقش‌آفرینی پیرامون مسائل فرهنگی و اجتماعیِ روزِ جامعه، پرسش‌ها و ابهامات زیادی را در مورد معانیِ مورد نظرِ روحانیون پیرامون مسائل اجتماعی و فرهنگی و ریشه های نظری، گفتمانی و پدیدارشناختیِ معانی فوق به وجود آورده است، اغلب تحلیل‌ها و اظهارات این جریان نیرومند و تأثیرگذار دینی و فکری را که به صورت پراکنده و جسته‌وگریخته و غالباً در محیط‌ها و فضاهای ژورنالیستی منعکس شده است، به لحاظ معرفت‌شناختی و روش‌شناختی فاقد اعتبار و عمق لازم و کافی می‌دانند و آن را برای شرح، بسط و واکاوی آرا و تحلیل‌های گوناگون جریانات مختلف حاضر در این نهاد دینی باسابقه، قابل ارجاع و بهره‌برداری علمی تلقی نمی‌کنند.

نویسندگان این کتاب همچنین معتقدند که بروز تنوعات و تکثرات معرفتی و گفتمانی در حوزه و روحانیت قم در دو سه دهۀ اخیر سبب شده است تا حوزه و روحانیت قم به نحله‌ها و مشرب‌های گوناگون سنتی، فلسفی، عرفانی، عقلانی و… تقسیم شود و دیگر قابل‌تقلیل و تعمیم به یک یا دو جریان خاص نباشد؛ از این رو مواجهات معنایی روحانیت با متون رسانه‌ای نیز، دیگر به شکل محدود سابق نبوده و سویه‌های مبهم و نامعلوم متعددی پیدا کرده است.

به استناد این کتاب، دریافت معانی و رویکردهای تفسیری هریک از مشرب‌های فکری و معرفتی روحانیت قم در دوران کنونی، تنها از رهگذر بررسی روشمند و میدانی نحوۀ مواجهۀ «جهان‌های معرفتی» روحانیت قم با بسترهای فرهنگی و اجتماعی روز جامعه ازجمله متون رسانه‌ای قابل‌دسترسی است زیرا تفاوت‌های معرفت‌شناختی و گفتمانی جریانات مختلف روحانیت قم، خروجی آرای مشرب‌های فکری گوناگون روحانیت امروز قم پیرامون عرصه‌های فرهنگی و اجتماعی روز را عمیقاً تحت تأثیر قرار داده و به اشکال متنوعی سامان بخشیده است.

به دلیل ماهیت بین‌رشته‌ای موضوع موردتحقیق، مباحث نظری این کتاب در دو عرصۀ جداگانه «تفسیر متن» و «روحانیت»، تدوین شده است. به‌این‌ترتیب، ابتدا در فصل نخست سنت نظری تفسیر متن و مطالعات دریافت، از زوایای گوناگون فلسفی، ادبی، ارتباطی و سینمایی مورد واکاوی قرار گرفته و سپس در فصل دوم، سیر تطورات تاریخی، علمی و گفتمانی حوزه و روحانیت قم، بررسی همه‌جانبه شده است. در فصل سوم نیز، پیش زمینه‌ها، الزامات و اقتضائات روش‌شناختی پژوهش در این زمینه مطالعاتی به دقت تشریح شده است. در ادامه، یافته‌های حاصل از مصاحبه‌های تحقیق با روحانیون، به صورت طبقه‌بندی‌شده و کدگذاری‌شده، ذیل فصل چهارم تشریح گردیده و سرانجام در فصل پنجم، ارائۀ جمع‌بندی، تفسیر و نتیجه‌گیری پیرامون یافته‌های به‌دست‌آمده در دستور کار قرار گرفته است.

نویسندگان این کتاب امیدوارند این تحقیق بتواند در مسیر فهم نسبت دین و ژانر سینمای اجتماعی، بصیرت های بدیعی برای تمامی ارکان و حلقه های موثر در عرصۀ فرهنگ و سینمای ایران همچون: «سیاست گذاران و مدیران فرهنگی، هنری و رسانه ای»، «حوزویان و متولیان دینی»، «فعالان و بدنه حرفه ایِ بخش سینما» و «پژوهشگران، دانشجویان و تحلیلگران» (در زمینه هایی چون رسانه ها و دین، مطالعات فیلم، جامعه شناسی ارتباطات، جامعه شناسی معرفت و مسائل اجتماعی ایران) فراهم آورد و فضاهای مرزبندی‌شده و جدا افتادۀ این گروه‌های تاثیرگذار را تا حد امکان به یکدیگر نزدیک نماید.

کتاب «جستاری در مواجهات معنایی روحانیت و سینمای اجتماعی ایران» در ۲۷۴ صفحه، قطع رقعی و با قیمت ۲۲ هزار تومان وارد بازار نشر شده است.

پیشنهاد میکنیم این مطالب را هم بخوانید

دیدگاهتان را بنویسید