چکیده: این پژوهش با هدف بررسی تأثیر حضور فرزندان بر کیفیت ارتباط و سازگاری زناشویی در خانواده‌های ایرانی انجام شد. با استفاده از روش ترکیبی (کمی و کیفی)، داده‌ها از ۳۰۰ زوج ایرانی در مناطق مختلف شهری و روستایی گردآوری شد. نتایج نشان داد که حضور فرزندان با ایجاد همبستگی خانوادگی قویتر همراه است، اما در عین حال، مسئولیتهای والدگری ممکن است به کاهش صمیمیت و افزایش تنشهای زناشویی منجر شود. عوامل فرهنگی مانند ارزش‌گذاری بر فرزندآوری و نقش حمایتی فرزندان در سنین بالا نیز به عنوان مؤلفه‌های کلیدی شناسایی شدند.
مقدمه: خانواده به عنوان هسته اصلی جامعه ایرانی، همواره تحت تأثیر عوامل مختلفی از جمله حضور فرزندان قرار دارد. در فرهنگ ایرانی، فرزندان نه تنها نماد تداوم نسل، بلکه عاملی برای تقویت پیوندهای عاطفی محسوب میشوند. با این حال، مطالعات جهانی حاکی از آن است که تولد فرزندان میتواند همزمان با چالشهایی مانند تقسیم نابرابر مسئولیتها، خستگی والدین و کاهش توجه به رابطه زناشویی همراه باشد. این پژوهش به دنبال پاسخ به این پرسش است که “حضور فرزندان چگونه بر کیفیت ارتباط و سازگاری همسران در خانواده‌های ایرانی تأثیر می‌گذارد؟”
روش تحقیق
این مطالعه به روش ترکیبی (پرسشنامه استاندارد سازگاری زناشویی _ENRICH_ و مصاحبه نیمه‌ساختاریافته) با ۳۰۰ زوج ایرانی دارای حداقل یک فرزند انجام شد. نمونه‌گیری به صورت تصادفی از پنج استان کشور (تهران، اصفهان، خراسان رضوی، خوزستان و آذربایجان شرقی) و با در نظر گرفتن تنوع اقتصادی-اجتماعی صورت گرفت. دادههای کیفی با استفاده از تحلیل تماتیک و دادههای کمی با نرم‌افزار SPSS تحلیل شدند.
یافته‌ها
۱. تأثیرات مثبت حضور فرزندان:
– ۷۲٪ از مشارکت‌کنندگان اعلام کردند که فرزندان عاملی برای تقویت همبستگی خانوادگی و احساس مسئولیت مشترک هستند.
– در مصاحبه‌ها، فرزندان به عنوان «پل ارتباطی» بین والدین در زمان اختلافات توصیف شدند.
– در خانواده‌های با فرزندان بالای ۱۵ سال، ۶۸٪ از زوجها بهبود در سازگاری عاطفی را گزارش دادند.
۲. تأثیرات چالشی حضور فرزندان:
– ۵۵٪ از زوجها کاهش قابل توجه در زمان اختصاصی به رابطه زناشویی را پس از تولد فرزند اول تجربه کرده‌اند.
– ۴۰٪ از مادران و ۳۰٪ از پدران، افزایش استرس ناشی از مسئولیتهای والدگری را عامل تنشزا دانستند.
– در خانواده‌های با بیش از سه فرزند، میزان نارضایتی از تقسیم وظایف به ۵۰٪ رسید.
۳. عوامل فرهنگی مؤثر:
– ارزشهای دینی و اجتماعی مرتبط با فرزندآوری، فشار غیرمستقیمی بر زوجها برای اولویت‌بندی فرزندان بر رابطه خود وارد میکند.
– در مناطق روستایی، فرزندان به عنوان حمایت‌کنندگان اقتصادی آینده تلقی میشوند که این نگرش بر تصمیمات زناشویی تأثیرگذار است.
بحث
نتایج این پژوهش همسو با مطالعات جهانی (مثل پژوهش Cowan & Cowan، ۲۰۰۰) نشان می‌دهد که فرزندان می‌توانند همزمان هم منبع شادی و هم منبع تنش باشند. اما در بافت ایرانی، عوامل فرهنگی مانند تاکید بر جایگاه مقدس مادرانه و مسئولیت‌پذیری پدرانه، این تأثیرات را پیچیده‌تر می‌کنند. به عنوان مثال، کاهش صمیمیت زناشویی در سالهای اولیه والدگری، با احساس رضایت از ایفای نقش والدینی تعدیل می‌شود. از سوی دیگر، تفاوتهای جنسیتی در تقسیم وظایف (با محوریت مادران) به عنوان یک چالش ساختاری شناسایی شد.
نتیجه‌گیری
حضور فرزندان در خانواده‌های ایرانی، پدیدهای دوسویه است که هم فرصتها و هم چالشهایی را برای سازگاری زناشویی ایجاد میکند. برای بهبود کیفیت روابط، پیشنهاد می‌شود:
– برگزاری کارگاه‌های آموزشی مدیریت زمان و مسئولیتهای والدگری برای زوجهای جوان.
– ترویج مشاوره‌های پیش از فرزندآوری با تمرکز بر انتظارات واقع‌بینانه.
– تقویت سیاستهای حمایتی از خانوادهها (مانند مرخصی‌های والدگری و خدمات مراقبت از کودک).
منابع
– صالحی، م. (۱۳۹۸). تحولات خانواده ایرانی. انتشارات دانشگاه تهران.
– Cowan, C. P., & Cowan, P. A. (2000). When partners become parents. Basic Books.
– نجاتی، ا. (۱۴۰۰). بررسی عوامل تنشزا در روابط زناشویی پس از فرزندآوری. فصلنامه مطالعات خانواده ایرانی.
ملیحه طهماسبی
انتهای پیام
مطالب مرتبط:
