مقدمه: ازدواج در جامعه ما همواره به عنوان نهادی مقدس و پایه‌گذار خانواده مورد توجه بوده است. در این میان، مفهوم «کفویت» یا همترازی بین زن و مرد، به‌ویژه در حوزه‌های تحصیلی و فرهنگی، نقش کلیدی در شکل‌گیری ازدواج‌های پایدار ایفا میکند. این مقاله به بررسی تفکیکی اهمیت کفویت تحصیلی و فرهنگی در ازدواج می‌پردازد و تأثیر هر یک را بر ثبات و رضایت زناشویی تحلیل میکند.
کفویت تحصیلی: همترازی علمی به مثابه پل ارتباطی
در دهه‌های اخیر، با افزایش سطح تحصیلات زنان ایرانی، انتظارات از همسر آینده نیز دگرگون شده است. بر اساس آمارهای رسمی، نرخ حضور زنان در دانشگاهها از مردان پیشی گرفته است، اما سنتهای اجتماعی هنوز بر لزوم همترازی تحصیلی در ازدواج تأکید دارند.
۱. تسهیل ارتباط فکری: اشتراک سطح تحصیلی معمولاً به معنای درک متقابل از اولویتهای زندگی، اهداف شغلی، و شیوه‌های حل مسئله است. برای مثال، زوجینی که هر دو دارای تحصیلات عالی هستند، اغلب در مدیریت چالشهای مالی یا تربیت فرزندان هماهنگی بیشتری دارند.
۲. کاهش شکاف قدرت: نابرابری تحصیلی گاه به نابرابری در تصمیم‌گیریهای خانوادگی منجر می‌شود. در مواردی که مرد تحصیلات بالاتری دارد، ممکن است ناخواسته نقش مسلط‌تری ایفا کند، در حالی که زن تحصیل‌کرده انتظار مشارکت برابر دارد.
۳. چالشهای نوین: برخی مطالعات نشان می‌دهند که زنان تحصیل‌کرده امروزی، به‌دلیل محدودیتهای اجتماعی در یافتن همتراز تحصیلی، با چالش «ازدواج دیرهنگام» روبه‌رو هستند. این مسئله لزوم انعطاف‌پذیری در تعریف کفویت را پررنگ میکند.
با این حال، کفویت تحصیلی لزوماً به معنای همسانی مدرک دانشگاهی نیست، بلکه درک متقابل و احترام به آرمانهای یکدیگر است. برخی زوج‌ها با وجود تفاوتهای تحصیلی، از طریق گفت‌و‌گو و اشتراک علایق فکری، این شکاف را پُر می‌کنند.
کفویت فرهنگی: هماهنگی در ارزشها و سبک زندگی
فرهنگ در جامعه ایرانی، به‌ویژه تحت تأثیر ترکیب سنت و مدرنیته، نقش تعیین‌کننده‌ای در ازدواج دارد. کفویت فرهنگی به معنای اشتراک در باورها، آداب‌ورسوم، و ترجیحات سبک زندگی است:
۱. همگرایی در ارزشهای بنیادین: توافق بر سر مسائلی مانند سطح دینداری، جایگاه خانواده گسترده، یا نگرش به تعاملات اجتماعی، از عوامل کاهش تنش است. برای نمونه، زوجینی که هر دو به میانه‌روی در سبک زندگی معتقدند، کمتر بر سر حضور در مراسم مذهبی یا مهمانی‌های غیرخویشاوندی اختلاف پیدا می‌کنند.
۲. هماهنگی در تربیت فرزندان: فرهنگ مشترک، زمینه‌ساز توافق بر سر شیوه‌های تربیتی، زبان ارتباطی، و حتی انتخاب مدرسه است. اختلاف در این حوزه‌ها ممکن است به تعارضات طولانی‌مدت بینجامد.
۳. چالشهای ناشی از شهرنشینی: مهاجرت به کلان‌شهرها و مواجهه با فرهنگ‌های متنوع، گاه باعث ازدواج‌هایی با پیشینه فرهنگی متفاوت (مانند تفاوت قومیتی) می‌شود. اگرچه این ازدواجها می‌توانند غنابخش باشند، اما فقدان کفویت فرهنگی، به‌ویژه در صورت مقاومت خانواده‌ها، احتمال شکاف عاطفی را افزایش می‌دهد.
در جامعه ایرانی، خانواده‌ها اغلب بر کفویت فرهنگی تأکید ویژه‌ای دارند، زیرا آن را ضامن حفظ هویت جمعی می‌دانند. با این حال، نسل جوانتر به‌تدریج به سمت تعریف فردی‌تر از فرهنگ حرکت میکند و «احترام به تفاوت‌ها» را جایگزین «همسانی مطلق» می‌سازد.
تعامل کفویت تحصیلی و فرهنگی: ضرورت توازن
کفویت تحصیلی و فرهنگی لزوماً مستقل از یکدیگر عمل نمی‌کنند. برای مثال، تحصیلات بالا ممکن است نگرش‌های فرهنگی فرد را به سمت مدرنیته سوق دهد، در حالی که طرف مقابل همچنان به سنت‌ها پایبند است. این ناهماهنگی در مواردی به تعارضاتی مانند اختلاف بر سر اشتغال زنان یا تقسیم وظایف خانگی می‌انجامد. از سوی دیگر، اشتراک فرهنگی قوی می‌تواند شکافهای تحصیلی را جبران کند؛ مثلاً در برخی خانواده‌های سنتی، حتی با وجود تفاوت تحصیلی، وفاق بر سر ارزشهای مشترک، پیوند زناشویی را تقویت میکند.
جمع‌بندی: کفویت به مثابه ابزار، نه محدودیت
در جامعه ایرانی، کفویت تحصیلی و فرهنگی همچنان معیارهایی مهم برای انتخاب همسر محسوب می‌شوند، اما تحولات اخیر نشان می‌دهد که این مفاهیم در حال بازتعریف هستند.
– کفویت تحصیلی امروزه بیش از آنکه به «برابری مدرک» مرتبط باشد، به «همزبانی فکری» اشاره دارد.
– کفویت فرهنگی نیز از چارچوبهای سفت‌وسخت قومیتی یا مذهبی فراتر رفته و بر «احترام به تفاوتهای مشروط» استوار شده است.
در نهایت، موفقیت ازدواج نه در گرو تطابق کامل زوجین، بلکه در توانایی آنها برای گفت‌و‌گو، انعطاف‌پذیری، و تقویت نقاط مشترک است. کفویت تحصیلی و فرهنگی باید به عنوان ابزاری برای تسهیل این فرایند، نه مانعی برای محدودیتهای غیرضروری، در نظر گرفته شود.
ملیحه طهماسبی
انتهای پیام
بیشتر بخوانید:
تأثیر افسردگی زنان بر کاهش روابط عاطفی و جنسی با همسران در جامعه ایران
