لعان، راه حلی برای تهمت‌های ناموسی در خانواده

وَالَّذِينَ يَرْمُونَ أَزْوَاجَهُمْ وَلَمْ يَكُنْ لَهُمْ شُهَدَاءُ إِلَّا أَنْفُسُهُمْ فَشَهَادَةُ أَحَدِهِمْ أَرْبَعُ شَهَادَاتٍ بِاللَّهِ إِنَّهُ لَمِنَ الصَّادِقِينَ * وَالْخَامِسَةُ أَنَّ لَعْنَتَ اللَّهِ عَلَيْهِ إِنْ كَانَ مِنَ الْكَاذِبِينَ * وَيَدْرَأُ عَنْهَا الْعَذَابَ أَنْ تَشْهَدَ أَرْبَعَ شَهَادَاتٍ بِاللَّهِ إِنَّهُ لَمِنَ الْكَاذِبِينَ * وَالْخَامِسَةَ أَنَّ غَضَبَ اللَّهِ عَلَيْهَا إِنْ كَانَ مِنَ الصَّادِقِينَ.[2]

«و كسانى كه به همسران خود نسبت (زنا) مى‏دهند، در حالى كه گواهانى جز خودشان براى آنان نبوده، پس گواهى يكى از آنان، چهار (بار) گواهى دادن به (نام) خداست، كه قطعاً او از راستگويان است؛* و (گواهى) پنجم اين است كه (بگويد:) لعنت خدا بر او باد اگر از دروغگويان باشد.* و از آن (زن) مجازات (زنا) را دور مى‏كند اينكه، گواهى دهد چهار (بار) گواهى دادن به (نام) خدا، كه قطعاً آن (شوهر) از دروغگويان است.* و (بار) پنجم (گواهى دهد) كه خشم خدا بر او باد اگر (شوهرش) از راستگويان باشد.»

شأن نزول

حكايت شده كه پس از نزول آيات قبل در مورد مجازات تهمت ناموسى، يكى از انصار به نام سَعد بن عباده اين پرسش را مطرح كرد كه حكم اين مطلب در مورد همسر انسان چيست؟ با توجه به اين كه نه مى‏توان چهار شاهد آورد و نه مى‏توان خلافكار را به قتل رساند و نه مى‏توان آن مطلب را گفت؛ زيرا قدف است و هشتاد تازيانه دارد.

و پس از مدت كوتاهى همين اتفاق در مورد هلال بن اميّه و همسرش افتاد. او نزد پيامبر صلى الله عليه و آله شكايت كرد و قرار شد كه حدّ قذف در مورد هلال اجرا شود، ولى وحى الهى فرود آمد و راه حلّى در اين مورد به مسلمانان ارائه كرد، كه آن را «لِعان» نامند.

نكته‏ها و اشاره‏ها

1. در آيات پيشين حكم قذف (تهمت ناموسى به زنان مؤمن) بيان شد كه هشتاد تازيانه بود و اين آيات نوعى استثنا و تبصره به آن حكم است؛ يعنى اگر شوهرى همسر خويش را به عمل منافى عفت متّهم سازد، ولى چهار شاهد بر اين مطلب نداشته باشد و همسرش نيز منكر آن باشد، حدّ قذف و زنا بر آن دو جارى نمى‏شود؛ زيرا ممكن است مرد يا زن راست‏گو باشند. از اين رو در اين موارد «لِعان» صورت مى‏گيرد كه آداب آن در اين آيات بيان شده است.

2. در برنامه‏ى «لِعان» شوهر به پنج جمله‏ى اساسى اقرار مى‏كند تا سخن او اثبات شود و از مجازات قذف نجات يابد؛ يعنى چهار بار اقرار مى‏كند و خدا را گواه مى‏گيرد كه خودش راست‏گوست و عمل منافى عفت همسرش را ديده است.

و در مرتبه‏ى پنجم بگويد: اگر دروغ مى‏گويد، لعنت خدا بر خودش باشد.

3. در برنامه‏ى «لِعان» زنى كه مورد تهمت قرار گرفته است، بر سر دو راهى قرار مى‏گيرد؛ يعنى اگر سكوت كند، تهمت شوهرش به او ثابت و حدّ زنا بر او جارى مى‏شود، اما اگر به سخن آيد و پنج مطلب اساسى را اقرار كند، از مجازات نجات مى‏يابد؛ يعنى چهار مرتبه اقرار كند و خدا را گواه بگيرد كه شوهرش دروغ مى‏گويد.

و در مرتبه‏ى پنجم بگويد: اگر شوهر من راست‏گوست، خشم خدا بر من باد.

4. لِعان راه حل عادلانه‏اى براى نجات مرد و زن از اين بن بست است؛ يعنى اجراى اين برنامه چند حكم قطعى دارد:

الف) مرد را از دست همسر خلافكار نجات مى‏دهد و او را مجبور به سكوت يا آوردن چهار شاهد و آبرو ريزى نمى‏سازد، بلكه شكايت خود را مطرح مى‏كند.

ب) اين مرد و زن از مجازات حدّ زنا نجات مى‏يابند.

ج) به زندگى زناشويى آنان خاتمه مى‏دهد و آنان را بدون طلاق از هم‏ديگر جدا مى‏سازد؛ چرا كه ادامه‏ى اين زندگى براى هر دو طرف بسيار دشوار است.

د) اين مرد و زن براى هميشه بر هم‏ديگر حرام مى‏شوند و امكان ازدواج مجدد نخواهند داشت.

ه) تكليف فرزندى كه در اين ماجرا متولد مى‏شود روشن مى‏گردد؛ يعنى آن فرزند نسبتى با شوهر نخواهد داشت، ولى نسبتش با مادر بر قرار است.

5. مرد و زن مسلمان در محيط اسلامى و همراه با تعهدات مذهبى، در برابر حاكم اسلامى، خدا را بر خود گواه مى‏گيرند و در صورت دروغ گفتن، لعنت و خشم او را بر خويشتن روا مى‏دارند؛ البته براى يك مسلمان بسيار سخت است كه اين گونه دروغ بگويد و خود را از رحمت الهى دور و مشمول خشم او كند.

6. در مورد قذف و تهمت ناموسى زدن افراد به بيگانگان چهار شاهد لازم است، اما در مورد همسر چهار بار اقرار و گواه گرفتن خدا كافى است.

شايد اين تفاوت به خاطر آن باشد كه معمولًا افراد به بيگانگان زود تهمت مى‏زنند، ولى‏به همسر خويش به زودى راضى نمى‏شوند كه تهمت بزنند و اگر هم چنين چيزى واقع شده باشد چهار شاهد آوردن مستلزم آبرو ريزى است؛ از اين رو به چهار بار گواه گرفتن خدا اكتفا شده است.

آموزه‏ها و پيام‏ها

1. در مبارزه با مفاسد اجتماعى و قانون‏گذارى در اين مورد، حرمت خانواده‏ها را حفظ كنيد.

2. تهمت زدن به همسر، شوهر را از رحمت الهى دور مى‏سازد.

3. اگر تهمت ناموسى در خانواده پيش آمد، آن را نزد حاكم اسلامى با لعان حل و فصل كنيد (و به سطح جامعه نكشيد).

4. اصل بر راست‏گويى زن و شوهر نسبت به هم‏ديگر است و سخن آنان را به صورت لعان بپذيريد (و نياز به شاهد آوردن و آبرو ريزى نيست).

  1. . استفاده شده از تفسیر مهر.
  2. . النور 6-9.
کلیدواژه‌ها:باشگاه زندگی, طلاق

پیشنهاد میکنیم این مطالب را هم بخوانید

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *