فلسفه‌ی “عده نگه‌داشتن” بعد از طلاق چیست؟

وَالْمُطَلَّقَاتُ یَتَرَبَّصْنَ بِأَنْفُسِهِنَّ ثَلاثَهَ قُرُوءٍ وَلا یَحِلُّ لَهُنَّ أَنْ یَکْتُمْنَ مَا خَلَقَ اللَّهُ فِی أَرْحَامِهِنَّ إِن کُنَّ یُؤْمِنَّ بِاللّهِ وَالْیَوْمِ الْآخِرِ وَبُعُولَتُهُنَّ أَحَقُّ بِرَدِّهِنَّ فِی ذلِکَ إِنْ أَرَادُوا إِصْلَاحاً وَلَهُنَّ مِثْلُ الَّذِی عَلَیْهِنَّ بِالْمَعْرُوفِ وَلِلرِّجَالِ عَلَیْهِنَّ دَرَجَهٌ وَاللّهُ عَزِیزٌ حَکِیم.^[2]

و زنان طلاق داده شده، [باید] مدّت سه مرتبه عادت ماهانه بر خویشتن انتظار کشند؛ و اگر به خدا و روز بازپسین ایمان دارند، براى آنها حلال نیست که آنچه را خدا در رَحِم‏هایشان آفریده، پوشیده دارند. و در این [مدّت‏]، شوهرانشان، براى باز گرداندن آنها (به زندگى مشترک) سزاوارترند، اگر خواهان اصلاح باشند؛ و براى آن (زن) ان (حقوق) پسندیده قرار داده شده، همانند آنچنان (وظایفى) که بعهده آنان است؛ و مردان بر آنان رتبه دارند؛ و خدا شکست ناپذیرى فرزانه است.

نکته‏ها و اشاره‏ها

1. مقصود از سه «قُرء» در آیه‏ى فوق همان سه دوره عادت ماهیانه‏ى زنان است که زنان طلاق گرفته صبر مى‏کنند، سپس شوهر جدیدى انتخاب مى‏نمایند. البته این مطلب از آیه‏ى فوق و روایات قابل استفاده است.

2. نگاه داشتن «عدّه» و صبر کردن زنان پس از طلاق فواید زیادى دارد که برخى از آنها عبارت‏اند از:

الف) این صبر کردن، زمینه‏ى روحى اصلاح روابط زن و مرد و بازگشت آنان به زندگى مشترک را فراهم مى‏کند، به ویژه آن‏که زن طلاق داده شده باید در مدّت عدّه در خانه‏ى شوهر بماند.

ب) نگه‏داشتن عدّه موجب حفظ نسل انسان مى‏شود؛ زیرا اگر زن باردار باشد، در طى این مرحله معلوم مى‏شود.

3. از مطرح شدن مسأله‏ى رجوع و بازگشت شوهران در آیه‏ى فوق معلوم مى‏شود که احکام این آیه مخصوص «طلاق رجعى» است؛ یعنى مردان در طول مدّت عدّه حق دارند بدون عقد مجدد به زندگى مشترک بازگردند.

4. آیه‏ى فوق به این اصل اساسى اشاره کرده است که هرجا «وظیفه‏اى» وجود دارد، در کنار آن «حقّى» هم ثابت است؛ پس به همان اندازه که زنان وظایفى به عهده دارند، حقوقى هم براى آنان قرار داده شده است و از تساوى این حقوق با آن وظایف، عدالت پدید مى‏آید.

قرآن کریم با طرح مسأله‏ى «حقوق زنان در مقابل وظایف آنها»، فصل نوینى در تاریخ بشریت در مورد زنان گشود و به وضع فجیع زنان و ستم‏هایى که قبل از اسلام بر آنها روا مى‏داشتند پایان داد.

5. مردان و زنان هر کدام نیروهاى جسمى و روحى ویژه‏اى دارند که با هم متفاوت است. زن از عواطف و احساسات بیش‏ترى برخوردار است؛ از این رو براى انجام وظایف عاطفى حسّاس، مثل مادرى و پرورش فرزند، مناسب‏تر است.

اما مردان نیروى بدنى بیش‏تر و احساسات کم‏ترى دارند؛ از این رو وظیفه‏ى تأمین مالى خانواده و وظایف سختى مانند جنگ را به دوش مى‏کشند.

پس بین این دو جنس از نظر روحى و جسمى تفاوت‏هایى وجود دارد و با وجود این تفاوت‏ها، حقوق و مسئولیت‏هاى آنان نیز متفاوت است و هر کدام براى کارى برترى دارند.

آرى، عدالت اقتضا مى‏کند که در شرایط یکسان، تبعیض نباشد، ولى در جایى که شرایط طرفین متفاوت است، تفاوت تکلیف‏ها و مسئولیت‏ها عین عدالت است.

6. زنانى که از شوهر خود جدا شده‏اند و در حال عدّه‏ى طلاق هستند، حق ندارند عادت ماهیانه و یا باردارى خود را مخفى سازند. آرى، سخن زنان در این موارد پذیرفته مى‏شود، ولى آنان نباید از حقّ خود سوء استفاده کنند و بر خلاف واقع سخن بگویند.

آموزه‏ها و پیام‏ها

1. طلاق و حقوق زن و شوهر در اسلام تابع قوانین حکمت‏آمیز الهى است.

2. اسلام، اصل تساوى حقّ و تکلیف را به رسمیت مى‏شناسد.

3. مردان (به خاطر ساختمان خاص بدنى و روحى، در برخى زمینه‏ها، مثل جنگ، مدیریت خانواده و …) بر زنان برترى دارند.

4. پنهان‏کارى (که زمینه‏ى خلافکارى شود)، با ایمان به خدا و رستاخیز ناسازگار است.

5. زنان از حوزه‏ى امکانات خود سوء استفاده نکنند و پنهان‏کارى ننمایند.

6. زنان طلاق داده شده، بلافاصله از شوهر جدا نشوند، بلکه مدّتى مشخص صبر کنند (تا زمینه‏ى زندگى مشترک مجدد از بین نرود).

1. . استفاده شده از تفسیر مهر. ↑
2. – ( البقره 228 ) ↑