يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا قُوا أَنْفُسَكُمْ وَأَهْلِيكُمْ نَاراً وَقُودُهَا النَّاسُ وَالْحِجَارَةُ عَلَيْهَا مَلائِكَةٌ غِلاظٌ شِدَادٌ لا يَعْصُونَ اللَّهَ مَا أَمَرَهُمْ وَيَفْعَلُونَ مَا يُؤْمَرُونَ.[2]
«اى كسانى كه ايمان آوردهايد! خودتان و خانوادههايتان را از آتشى حفظ كنيد كه هيزم آن مردم و سنگهاست؛ (آتشى) كه فرشتگانى خشن [و] سختگير برآن [گماشته شده] اند، كه خدا را در آنچه فرمانشان مىدهد نافرمانى نمىكنند و آنچه را مأمور شده‌اند انجام مىدهند.»
نكتهها و اشارهها
1. در اين آيه سفارش شده كه مؤمنان خودشان را از آتش حفظ كنند؛ يعنى با ترك گناهان و انجام دستورهاى الهى زمينههاى ورود به دوزخ را از بين ببرند.
2. مقصود از نگهدارى خانوادهى خويش از آتش آن است كه انسان با برنامهريزى صحيح به تعليم و تربيت و امر به معروف و نهى از منكر آنان بپردازد و محيط خانه را سالم و پاك و معنوى گرداند؛ البته اين وظيفه در عصر كنونى كه آلودگى و تهاجم فرهنگى از هر سو جوامع اسلامى را تهديد مىكند سنگينتر است.
3. تعبير به «نگهدارى» نشان مىدهد كه اگر خانواده را به حال خود رها كنيد، خواه نا خواه به سوى دوزخ سقوط مىكنند؛ بنابراين حق زن و فرزند تنها در تأمين غذا و مسكن خلاصه نمىشود، بلكه تغذيهى معنوى و علمى آنان نيز وظيفهى پدر خانواده است؛ البته اين مطلب با توجه به پيشرفت وسايل تبليغى و هزينه بر بودن آنها روشنتر مىشود.
4. حكايت شده كه از پيامبر صلى الله عليه و آله در مورد اين آيه و چگونگى حفظ خانواده پرسيدند و حضرت فرمود:
آنان را امر به معروف و نهى از منكر مىكنى، اگر از تو پذيرفتند آنها را از آتش دوزخ حفظ كردهاى و اگر نپذيرفتند وظيفهى خود را انجام دادهاى.
و از امام على عليه السلام روايت شده كه (مقصود آيه آن است كه) به خود و خانوادهتان نيكى بياموزيد و آنان را ادب كنيد.
و در حديث ديگرى از پيامبر صلى الله عليه و آله آمده است:
همان طور كه مرد نگهبان خانوادهى خويش و در برابر آنها مسئول است، زن نيز نگهبان خانوادهى شوهر و فرزندان و مسئول آنهاست.
5. در اين جا بيان شده كه هيزم و آتشگيرهى دوزخ از جنس انسانها و سنگهاست؛ يعنى آتش دوزخ از درون خود دوزخيان زبانه مىكشد.
همان طور كه از سنگهاى بتها و سنگهاى گوگردى بلكه از درون هر اتم نيروى آتشين آزاد مىشود و دوزخيان را مىسوزاند.
6. در اين آيه به چند ويژگى مأموران دوزخ اشاره شده است:
الف) آنان خشن و سختگيرند؛ البته اين روحيهى آنان متناسب با كار آنهاست؛ چون دوزخ محل خشم و قهر الهى، و لازمهى آن سختگيرى است.
ب) فرشتگان مأمور دوزخ نافرمانى نمىكنند، بلكه هرچه به آنان دستور داده شد اجرا مىكنند؛ يعنى اطاعت تكوينى دارند و طورى ساخته شده‌اند كه با ميل، دستورهاى الهى را انجام مىدهند.
7. در اين آيه از طرفى به مؤمنان سفارش مىكند كه خانوادهى خويش را از آتش حفظ كنيد از طرف ديگر هشدار مىدهد كه آتشگيرهى دوزخ مردم هستند؛ جمع اين دو مطلب اشاره به آن دارد كه برخى مردم نه تنها خود دوزخى هستند، بلكه با اعمال گناهآلود و ايجاد فساد و انحراف به زندگى ديگران نيز آتش مىزنند.
پس مراقب خود و خانوادهى خويش باشيد كه به آتش ديگران نسوزيد.
مَثل جالب اين افراد در زمان ما فسادگران و توزيع كنندگان مواد مخدّر هستند كه خود و جامعه را به آتش مىكشند و هركس بايد مواظب خانوادهى خود باشد كه به اين آتش نسوزند.
آموزهها و پيامها
1. مؤمنان مسئول حفظ خود و خانوادهى خويشاند.
2. مسير زندگى شما به طرف دوزخ نباشد.
3. آتشگيرهى آتش دوزخ، خودِ مردم هستند (پس مراقب باشيد به آتش مردم نسوزيد).
4. فرشتگان دوزخ مأمورانى سختگيرند (پس قبل از آن كه به چنگ آنان گرفتار شويد چاره بينديشيد).