وارد زندگی مشترک شدن، یعنی پذیرفتن مسئولیت
بنده خدمت آیت‌الله العظمی بهجت (ره) بودم و ایشان داشتند خطبۀ عقد زوج جوانی را قرائت می‌کردند. بعد از اینکه خطبۀ عقد را جاری کردند، از ایشان تقاضا شد که یک نصیحتی کنند. ایشان فرمودند: یک نصیحت برای آقای داماد دارم که موقع بیان آن، خانم گوشَش را بگیرد. یک نصیحت هم برای خانم دارم که آقا گوشَش را بگیرد.
کسانی که آنجا بودند، حرف ایشان را یک‌مقدار شوخی و مزاح تلقّی کردند و لبخند زدند، اما آقای بهجت (ره) فرمود: خُب حالا کدام‌یک از شما اول گوشَش را می‌گیرد تا من آن یکی را نصیحت کنم؟ آقای داماد اول خواست گوشَش را بگیرد، منتها ایشان فرمود: غرضم این نیست که حتماً گوش‌تان را بگیرید، ولی به نصایحِ آن دیگری گوش ندهید. بعد یک نصیحت برای آقا مطرح کردند و یک نصیحت هم برای خانم.
این رفتار ایشان در آن جلسه، خیلی درس‌آموز بود؛ از این جهت که در خانواده هر کسی باید به مسئولیت خودش، توجه کند و الا اگر بنا باشد هر کسی بدون توجه به مسئولیت خودش، از دیگری توقع داشته باشد، همه‌چیز از بین خواهد رفت. وارد زندگی مشترک شدن، یعنی پذیرفتن مسئولیت؛ مسئولیت‌هایی که زن به عهده دارد و مسئولیت‌هایی که مرد به عهده دارد.
اگر زن و شوهر، غرق انجام مسئولیت خود بشوند، اشتباهات همدیگر را کمتر می‌بینند
هر موقع زن و مرد غرق انجام مسئولیت خودشان شدند و دقت کردند که در این مسئولیت اشتباه نکنند، طبیعتاً تنش‌ها کاهش پیدا خواهد کرد، اشتباهات کم خواهد شد و جالب‌تر از آن، اینکه اشتباهات همدیگر را کمتر خواهند دید. امیرالمؤمنین(ع) می‌فرماید: «طُوبَى لِمَنْ شَغَلَهُ عَیْبُهُ عَنْ عُیُوبِ النَّاسِ» (نهج‌البلاغه/ خطبه 176) خوش به‌حال کسی که مشغول عیب خودش هست؛ در واقع یعنی مشغول مسئولیت خودش هست، یا مشغول انجام تکلیف خودش هست.
ما برای اینکه هم تنش‌ها را در جامعۀ خودمان کم کنیم و هم بهره‌وری را افزایش بدهیم؛ من‌جمله اینکه از خانواده، بیشترین بهره‌برداری را داشته باشیم و کمترین آسیب‌ها متوجه نهاد نورانی خانواده بشود، اول باید احساس مسئولیت‌پذیری را در افراد بالا ببریم و این را از کودکی باید آغاز کرد. بعد از هفت سالگی، مادرها دیگر نباید به بچه‌هایشان طوری محبت کنند که روحیۀ مسئولیت‌پذیریِ بچه‌ها، تضعیف بشود.
طبق نظر امام(ره)، در مقابل تأثیری که مادر بر فرزند دارد، دیگران تقریباً بی‌تأثیرند؛ حتی پدر!
از طرف دیگر، بچه باید صبر مادر را در تحمل سختی‌های زندگی ببیند، وقتی بچه می‌بیند که مادرش در برابر سختی‌ها و ناملایمات زندگی مثل کوه استوار است، درس زندگی را اینجا خواهد گرفت؛ درس زندگی آن‌چنان که باید، پای منبرهای وعظ و خطابه دریافت نمی‌شود! لذا بنده الان بیشتر از اینکه برای منبر و خطابه وقت بگذارم، برای مباحث تربیتی در مدرسه و مهدکودک وقت می‌گذارم، ساعت‌های فراوان با معلم‌ها صحبت میکنیم سرِ اینکه که در مدرسه چگونه بچه‌ها تحت تعلیم قرار بگیرند و معلم‌ها به مادرها بگویند که در خانه، چگونه بچه‌هایشان را تربیت کنند. اخیراً هم در ارتباط با مهدکودک‌ها بیشتر وقت می‌گذاریم و اینکه بازی‌هایی را برای بچه‌ها طراحی کنیم و به مادرها بگوییم که این بازی‌ها را با بچه‌هایشان انجام بدهند.
حضرت امام(ره) تقریباً دیگران را در مقابل تأثیری که مادر بر فرزند دارد بی‌تأثیر می‌دانند؛ حتی پدر را! (بچه‌ها از مادر بهتر [مسائل] را اخذ می‌کنند. آن‌قدری که تحت تأثیر مادر هستند، تحت تأثیر پدر نیستند، تحت تأثیر معلم نیستند، تحت تأثیر استاد نیستند ؛ صحیفه امام/ج8/ص90 ) (آن‌قدری که بچه از مادر چیز می‌شنود از پدر نمی‌شنود. آن‌قدری که اخلاق مادر تأثیر دارد در بچه کوچولوی نورس و به او منتقل می‌شود از دیگران نمی‌شود، مادرها مبدأ خیراتند و اگر خدای نخواسته مادری باشد که بچه را بد تربیت کند، مبدأ شرورند؛ صحیفه امام/ج9/ص136)
مادری که قدرت خود را در تأثیرگذاری بر فرزندش بداند، از انجام این مسئولیت، لذت می‌برد
اگر یک مادر به قدرت خودش در تأثیرگذاری بر فرزندش واقف باشد، از انجام دقیقِ این مسئولیتش واقعاً لذت خواهد بُرد و همچنین از شناختن دقیق این مسئولیتش، لذت خواهد برد و دنبال این خواهد بود که «من الآن باید چه نقشی را ایفا کنم؟»
چقدر شیرین است مسئولیت داشتن، نقش ایفا کردن و شکل‌دادن به افراد. چقدر زیبا و لذت‌بخش است که یک مادر می‌تواند به کودکان خودش شکل بدهد. نمی‌دانم آیا کسی حاضر است نقش خالقیت و نقش شکل‌دادن به دیگران را بگذارد کنار و نقش‌های دیگر را بپذیرد؟! دایرۀ مسئولیت زنان در خانواده و در جامعه بسیار بیشتر از آنی است که ما تصوّر میکنیم!
دربارۀ قدرت و توانایی‌های زن باید مطالعه کرد و دربارۀ آن باید دوره‌های آموزشی گذاشت؛ دربارۀ قدرت و توانایی زن در ارتباط با مرد، در ارتباط با کودکان و در ارتباط با خودش. حتی روانشناس‌ها مقدار تحمّل و بردباری زنان را در مقابل رنج، اندازه‌گیری کرده‌اند و به این نتیجه رسیده‌اند که نسبت به مردان، بیشتر است.
- . برگرفته از سخنان استاد پناهیان با موضوع زن و خانواده.