خانواده از منظر ارزش‌های اسلامی

رسول اكرم صلى الله علیه و آله:
مَن أَدخَلَ عَلى أَهلِ بَیتِهِ سُرُورا خَلَقَ اللّه  مِن ذلِكَ السُّرُورِ خَلقا یَستَغفِرُ لَهُ إِلى یَومِ القیامَةِ؛ «هر كس خانواده اش را شاد كند، خداوند از آن شادى موجودى مى آفریند كه تا روز قیامت براى او آمرزش بخواهد.»
كنزالعمال،ج16،ص379
خانواده، كانونی است كه در آن ارزش‌های اخلاقی، باورهای دینی و معیارهای اجتماعی از نسلی به نسل دیگر انتقال می‌یابد و زمینه رشد عاطفی و تربیت اخلاقی و اجتماعی اعضای خانواده فراهم می‌شود. در انتقال فرهنگ و پاسداری از ارزش‌های اسلامی فرهنگی جامعه نیز اساسی‌ترین نقش به عهده خانواده است. این نهاد از منظر ارزش‌های اسلامی با توافق عقیدتی و آرمانی پیمان ازدواج و پیوند همسری زن و مردی هوشمند و آگاه و برخوردار از بلوغ فكری و قابلیت‌های اجتماعی پایه‌گذاری می‌شود و این زوج، ستون اصلی حیاتی‌ترین نهاد اجتماعی، یعنی خانواده را تشكیل می‌دهند.
مفهوم خانواده در نظام و تعلیمات اسلامی با پیوند مقدس ازدواج، به عنوان یك نیاز فطری و حق طبیعی انسان‌ها معنا می‌یابد. در حقیقت زوجیت و تشكیل خانواده در اسلام پاسخ به عالی‌ترین و مطلوب‌ترین نیاز فطری انسان و همگامی در طریق كمال است.
خانواده از منظر ارزش‌های اسلامی به عنوان فطری‌ترین و طبیعی‌ترین نهاد بشری از بالاترین قداست و رفیع‌ترین منزلت برخوردار است و در عین حال بیشترین و خطیرترین مسئولیت‌ها را به عهده دارد. خانواده‌ها به مثابه اصلی‌ترین پایگاه‌های رشد و شكوفایی شخصیت و پرورش مهارت‌های اجتماعی كودكان و نوجوانان، همانند حلقه‌های زنجیر اجتماع انسان‌ها، اساسی‌ترین سهم را در سلامت و اعتلای جوامع بشری به عهده دارند و بخش قابل توجهی از شكل‌گیری شخصیت، تبلور رفتارهای اجتماعی، تعاملات بین فردی و مسوولیت‌پذیری انسان‌ها حاصل چگونگی بازخوردها، بینش‌ها و تجارب آنان در زندگی خانوادگی است. بنابر این سلامت و سعادت جامعه به سلامت و پویایی نظام خانواده وابسته است و سلامت و تعادل و تعالی نظام خانواده نیز به كیفیت زن و شوهر»، والدین و فرزندان بستگی دارد» روابط بین هر قدر روابط فی مابین همسران برتر، سالم‌تر و پرجاذبه‌تر باشد، زندگی شیرین‌تر و با صفاتر می‌گردد و فرزندان پرنشاط و موفقی تربیت می‌شوند. بدون تردید برای كودكی كه پای به عرصه وجود می‌گذارد، پیكره پدر و مادر، كامل‌ترین و خوشایندترین پیكره هستی و شخصیت و منش آنان كامترین الگو برای همانندسازی است. كودكان، اولین تجربه ارتباط اجتماعی‌شان را از پدر و مادر خویش می‌آموزند، اما پدران و مادران نیك می‌دانند سال‌ها پیش از آن‌كه كودكانشان از طریق تقلید بصری از رفتا‌ر آنان الگو بگیرند، در دوران جنینی تحت تاثیر ویژگی‌های شخصیتی و كلام و گفتگوی ایشان قرار گرفته‌اند.
به طور كلی سلامت و استحكام و اقتدار عاطفی و منطقی خانواده و برخورداری پدران و مادران از بصیرت و بینش اجتماعی و نیز آگاهی‌های مستمر ایشان ضامن رشد مطلوب شخصیت اجتماعی كودكان و نوجوانان و پیشگیری از تعارضات، تضادها، كجروی‌ها و اختلالات روانی اجتماعی ایشان نیز در گرو سلامت خانواده است. به عبارت دیگر، زمینه‌ساز پذیرش مسوولیت اجتماعی در كودكان و نوجوانان و نیز تبلور نوآوری‌ها و خلاقیت‌های ذهنی آنان، خانواده است و بس.
بدیهی است بدون همراهی و همگامی مادران و پدران متعهد، آگاه و دلسوز، مربیان مدرسه نمی‌توانند چندان موفق شوند، زیرا فرآیند تعلیم و تربیت همانند مثلث مقدسی است كه یك ضلع آن خانه، ضلع دیگرش مدرسه و پایه آن كودك می‌باشد. به عبارت دیگر سرچشمه سعادت اجتماعی وكلید موفقیت مدارس در خانه است و بس. بدون تردید خانواده‌های لجام گسیخته و متزلزل، جامعه متزلزل را پدید می‌آورند. جامعه‌ای كه در آن نشانی از خانواده‌های سالم یافت نشود، میزان طلاق روزبه‌روز بالا برود و ازدواج‌های مطلوب و برنامه‌ریزی شده كمتر صورت گیرد، بزودی متلاشی خواهد شد و به طور كلی اساس كجروی‌های اجتماعی را باید در خانواده جستجو كرد. اگر میزان ارتكاب جرایم توسط نوجوانان و جوانان روزبه‌روز افزایش می‌یابد، اگر میزان اختلالات رفتاری و شخصیتی روزبه‌روز بیشتر می‌شود، اگر بیش از 50 درصد تخت‌های بیمارستانی در اروپا و آمریكا را بیمارانی روانی اشغال كرده‌ا‌‌ند و اگر گاه میزان طلاق به 80 درصد می‌رسد، یعنی از هر 4 ازدواج، حدود 3 ازدواج در سال‌های اولیه منجر به طلاق می‌شود، ریشه اصلی تمامی این مشكلات در خانواده است. چرا كه خلاء عاطفی و ناامنی روانی سرمنشأ غالب پریشانی‌های شخصیتی و كژروی‌های فردی و آسیب‌پذیری‌های اجتماعی است. امروزه كارگزاران فرهنگی جوامع مختلف در گستره جهان براین باورند كه اگر بخواهیم از جامعه‌ای سالم، متعالی، سعادتمند و پویا برخوردار باشیم، چاره‌ای جز سرمایه‌گذاری در زمینه تشكیل و حمایت از خانواده متعادل و متعالی و مطلوب نداریم.