خشونت خانگی بر فرزندان خردسال یکی از انواع خشونت خانگی است که شامل یک تجربه مداوم از آزار جسمی، روانی و یا جنسی در خانه می شود که برای ایجاد قدرت و کنترل بر شخص دیگری استفاده می گردد. اگرچه آگاهی در مورد میزان خشونت خانگی علیه کودکان در ایران در حال افزایش است، اما لزوم اجتناب از این بحران اخیراً در جامعه پزشکی و سلامت روان مطرح می شود.
برای قربانیان خشونت خانگی، معمولا حملات فیزیکی، بدرفتاری عاطفی، و سایر آزارهای متحمل شده اتفاق می افتد و مطمئناً بر رفاه وی تأثیر می گذارد. در مورد کودکان باید اضافه کرد که کودکانی که شاهد آزار مادران، پدران یا سایر اعضای خانواده خود هستند، نیز تحت تأثیر خشونت خانگی قرار می‌گیرند، حتی اگر خودشان به طور مستقیم قربانی خشونت خانگی نباشند.
این مقاله به اثرات ماندگار روانی و فیزیکی قرار گرفتن کودک در معرض خشونت خانگی می پردازد. برای کاهش خطر این اثرات، همچنین مهم است که راه هایی را که می توان کودکان را به کمک آنها در برابر این آسیب محافظت کرد، شناخت.
خشونت خانگی چیست؟
خشونت خانگی خشونتی است که توسط فردی در حلقه خانواده قربانی انجام می شود. این موضوع شامل اعضای درجه یک خانواده، اعضای نزدیک خانواده، سایر اقوام و دوستان خانواده می شود.
اصطلاح «خشونت خانگی» زمانی استفاده می شود که رابطه نزدیکی بین مجرم و قربانی وجود داشته باشد که معمولاً یک شکاف قدرت بین آنها وجود دارد. در این رابطه می توان به صراحت گفت که قربانی به مجرم وابسته است. خشونت خانگی می تواند به شکل آزار جسمی، جنسی یا حتی روانی باشد.
خشونت خانگی را به نحو دیگری نیز بیان می کنند: “الگویی از رفتار آزاردهنده در هر رابطه ای که توسط یکی از شرکا برای به دست آوردن یا حفظ قدرت و کنترل شریک صمیمی دیگر استفاده می شود و می تواند کلامی، فیزیکی، جنسی یا روانی باشد.”
سالانه 10 میلیون کودک و نوجوان شاهد خشونت بین والدین یا مراقبان خود هستند. این نوع خشونت، خشونت خانگی یا خشونت شریک جنسی نامیده می شود. والدین یا مراقبان درگیر در یک رابطه خشونت آمیز ممکن است فکر کنند که دعوا بر فرزندان آنها تأثیری ندارد. حتی ممکن است کودکانی که خشونت خانگی را نمی بینند، تحت تأثیر تعارض خانواده قرار گیرند. کودکان ممکن است در این بحران دچار مشکلات عاطفی و رفتاری جدی شوند ولی اغلب این مشکلات توسط والدین یا مراقبان آنها تشخیص داده نمی شود؛ در نتیجه، متاسفانه کودکان همیشه کمک مورد نیاز را دریافت نمی کنند. حتی در مواقعی مانند طلاق والدین، ممکن است کودک زیر شدیدترین فشارهای روحی قرار بگیرد یا آنکه دعوای والدین ممکن است منجر به تنبیه بدنی و کتک خوردن او شود. در مطلب سن مناسب طلاق برای کودکان بیشتر به این نوع از خشونت و نحوه برخورد با کودک طلاق پرداخته ایم.
هنگامی که خشونت خانگی بین اعضای یک خانواده وجود دارد، اغلب کودک آزاری نیز پدید می آید و گاهی اوقات کودکان به طور تصادفی آسیب می بینند. هنگام وقوع خشونت خانگی، کودکان باید از نظر سلامت و ایمنی آنها ارزیابی شوند.
آزار خانگی و یا همان خشونت خانگی علیه کودکان می تواند عاطفی، فیزیکی، جنسی، مالی یا روانی باشد و در کوتاه مدت و دراز مدت سبب ایجاد اختلالات عاطفی و روانی در کودک شود، مانند:
- لگد زدن، ضربه زدن، مشت زدن ( انواع حملات فیزیکی و آسیب های جسمی)
- تجاوز جنسی (حتی کسانی که در یک رابطه هستند)
- کنترل امور مالی شخص با نگه داشتن پول یا جلوگیری از کسب درآمد
- کنترل رفتار، مانند اینکه به کسی بگویید کجا می تواند برود و چه چیزی می تواند بپوشد
- اجازه ندادن برای بیرون رفتن از خانه و محبوس کردن شخص به هر عنوانی
- خواندن ایمیل، پیامک یا نامه های شخص
- تهدید به کشتن یا آسیب رساندن به او
- تهدید به کشتن یا آسیب رساندن به یکی دیگر از اعضای خانواده یا حیوان خانگی
اثرات خشونت خانگی بر کودکان
اثرات منفی این خشونت ها در بازه سنی متفاوت است و این اثرات در بازه های زمانی کوتاه مدت و بلند مدت روی شخص اثر می گذارد:
اثرات کوتاه مدت خشونت خانگی
1- نوزادان
در نوزادانی که در معرض خشونت خانگی علیه کودکان بوده اند، ممکن است نیازهای کودک برای دلبستگی مختل شود. بیش از 50 درصد از این نوزادان بیش از حد گریه می کنند و مشکلات خوردن و خواب دارند. نوزادان همچنین در معرض خطر قابل توجهی برای آسیب جسمانی هستند.
2- کودکان پیش دبستانی
کودکانی که در این سن شاهد خشونت خانگی هستند ممکن است دچار طیفی از مشکلات، از جمله شکایات روان تنی مانند سردرد و درد شکم شوند. آنها همچنین می توانند رفتارهای واپس گرایانه ای مانند شب ادراری، مکیدن انگشت شست و اختلالات خواب را از خود نشان دهند. در طول سال های پیش دبستانی، کودکان برای محافظت و ثبات به والدین خود مراجعه می کنند، اما این نیازها اغلب در خانواده هایی که خشونت خانگی در آنها وجود دارد؛ مختل می شود.
خشونت خانگی علامت هایی دارد مثل افزایش اضطراب در اطراف غریبه ها و رفتارهایی مانند ناله کردن، گریه کردن و چسبیدن به والد؛ همچنین مشکلات شبانه مانند بی خوابی و کم خوابی در این گروه سنی بیشتر است. کودکان در این گروه سنی که شاهد خشونت خانگی بوده اند نیز ممکن است نشانه هایی از وحشت را از خود نشان دهند که با فریاد زدن، تحریک پذیری، پنهان شدن و لکنت زبان ظاهر می شود.
3- کودکان دبستانی
کودکان در این محدوده سنی ممکن است در مورد سوء استفاده احساس گناه کرده و خود را به خاطر آن سرزنش کنند. خشونت و آزار خانگی به عزت نفس کودکان آسیب می رساند. آنها ممکن است در فعالیت های مدرسه شرکت نکنند یا نمرات خوبی کسب نکنند، دوستان کمتری نسبت به دیگران داشته باشند و بیشتر از سایر همسالان خود دچار مشکل شوند.
4- نوجوانان
نوجوانانی که شاهد آزار و اذیت هستند ممکن است به شیوه های منفی رفتار کنند، مانند دعوا با اعضای خانواده یا ترک مدرسه. آنها همچنین ممکن است رفتارهای پرخطری داشته باشند، مانند داشتن رابطه جنسی محافظت نشده و مصرف الکل یا مواد مخدر. آنها ممکن است عزت نفس پایینی داشته باشند و در دوست یابی مشکل داشته باشند. آنها ممکن است شروع به دعوا کنند یا دیگران را مورد آزار و اذیت قرار دهند و به احتمال زیاد با قانون دچار مشکل می شوند. این نوع رفتار در پسران نوجوانی که در دوران کودکی مورد آزار قرار می گیرند بیشتر از دختران نوجوان دیده می شود. دختران بیشتر از پسران در معرض گوشه گیری و تجربه افسردگی هستند
اثرات بلند مدت خشونت خانگی
فرد قربانی خشونت علیه طفل در خانواده، در بزرگسالی با وارد شدن به روابط آزاردهنده یا تبدیل شدن به خود آزارگر در معرض خطر بیشتری برای تکرار این چرخه هستند. به عنوان مثال، پسری که می بیند مادرش مورد آزار قرار می گیرد، 10 برابر بیشتر از همسرش در بزرگسالی سوء استفاده می کند. دختری که در خانه‌ای بزرگ می‌شود که پدرش مادرش را مورد آزار و اذیت قرار می‌دهد، بیش از شش برابر دختری که در خانه‌ای بزرگ می‌شود، مورد آزار جنسی قرار می‌گیرد و این موارد مثال هایی از اثرات بلند مدت خشونت جسمی علیه کودک است.
کودکانی که در معرض خشونت خانگی علیه کودکان و یا شاهد یا قربانی آزار عاطفی، فیزیکی یا جنسی هستند، در بزرگسالی بیشتر در معرض خطر برای مشکلات سلامتی روانی و جسمانی هستند. این موارد می تواند شامل شرایط سلامت روان مانند افسردگی و اضطراب باشد. آنها همچنین ممکن است شامل دیابت، چاقی، بیماری قلبی، اعتماد به نفس ضعیف و سایر مشکلات باشند.
کودکان می بینند؛ کودکان یاد می گیرند
کودک شاهد خشونت خانگی، می تواند او را به ایجاد مجموعه ای از اثرات منفی که وابسته به سن اوست؛ سوق دهد. تحقیقات در این زمینه بر اثرات شناختی، رفتاری و عاطفی خشونت خانگی متمرکز شده است. کودکانی که شاهد خشونت در خانه هستند و کودکانی که مورد آزار و اذیت قرار می‌گیرند، ممکن است اثرات روان‌شناختی مشابهی از خود بروز دهند.
این کودکان بیشتر در معرض خطر برای رفتارهای درونی مانند اضطراب و افسردگی و رفتارهای بیرونی مانند دعوا، قلدری، دروغ‌گویی یا تقلب کردن هستند. همچنین آنها در خانه و مدرسه نافرمانی بیشتری از خود نشان می دهند و به احتمال زیاد مشکلات اخلاق اجتماعی مانند عملکرد ضعیف مدرسه و مشکل در روابط با دیگران دارند. کودک خردسالی که شاهد خشونت خانگی است و یا خود قربانی این نوع خشونت محسوب می شود، نگرش های نامناسبی پیدا کرده و از خشونت به عنوان وسیله ای برای حل تعارض استفاده می کند و این امر نشان دهنده تمایل بیشتر برای استفاده از خشونت در کودک است.
راهکار کاهش تأثیر خشونت در تربیت کودکان
هر کودکی به طور متفاوتی به آزار و اذیت و آسیب ناشی از خشونت خانگی علیه کودکان واکنش نشان می دهد. برخی از کودکان انعطاف پذیرتر و برخی حساس تر هستند.
میزان موفقیت یک کودک در بهبودی از بدرفتاری یا ضربه به چندین چیز بستگی دارد، از جمله داشتن:
- یک پشتیبان و حامی خوب یا روابط خوب با بزرگسالان قابل اعتماد
- اعتماد به نفس بالا
- دوستی های سالم
اگرچه کودکان احتمالاً هرگز آنچه را که در طول آزار دیده اند یا تجربه کرده اند فراموش نخواهند کرد، اما می توانند راه های سالمی برای مقابله با احساسات و خاطرات خود را در دوران بلوغ بیاموزند. هر چه کودک زودتر کمک دریافت کند، شانس او برای تبدیل شدن به یک بزرگسال سالم از نظر روحی و جسمی بیشتر است.
یکی دیگر از راه های کاهش تاثیر خشونت در تربیت کودکان آموزش والدین به کودکان است. برای مثال کمک به آنها برای داشتن احساس امنیت، صحبت کردن با آنها در مورد مرزها و نقاط خصوصی بدن و کمک به آنها برای یافتن یک پشتیبان قابل اعتماد مثل مشاور یا درمانگر.
در آخر
خشونت خانگی علیه کودکان این پتانسیل را دارد که آثار ماندگاری بر قربانیان مستقیم و غیرمستقیم بگذارد. با وجود چالش‌های روان‌شناختی مانند اضطراب و افسردگی که احتمالاً از خشونت خانگی ایجاد می‌شود، دریافت مراقبت‌های مناسب از یک متخصص سلامت روان و داشتن جلسات مشاوره کودک می‌تواند به مدیریت این اثرات در کودکان کمک کند. به یاد داشته باشید که شخصیت کودک، از همین سنین خردسالی شکل می گیرد و بهتر است رفتار شما و دیگر افراد نزدیک به کودک، به گونه ای باشد که او را در مسیر درست زندگی قرار دهد.