وَلَا تَمُدَّنَّ عَيْنَيْكَ إِلَى مَا مَتَّعْنَا بِهِ أَزْوجاً مِنْهُمْ زَهْرَةَ الْحَيَوةِ الدُّنْيَا لِنَفْتِنَهُمْ فِيهِ وَرِزْقُ رَبِّكَ خَيْرٌ وَأَبْقَى* وَأْمُرْ أَهْلَكَ بِالصَّلاةِ وَاصْطَبِرْ عَلَيْهَا لا نَسْأَلُكَ رِزْقاً نَحْنُ نَرْزُقُكَ وَالْعَاقِبَةُ لِلتَّقْوَى.[2]
«و هرگز چشمانت را خيره مكن به آنچه كه گروههايى از ايشان را بدان بهرهمند كرديم؛ در حالى كه شكوفههاى زندگى پست (دنيا) است؛ تا آنان را در آن بيازماييم؛ و روزىِ پروردگارت بهتر و پايدارتر است.* و خاندانت را به نماز فرمان ده؛ و بر [انجام] آن شكيبايى ورز؛ از تو هيچ روزى نمىخواهيم؛ (چرا كه) ما به تو روزى مىدهيم؛ و فرجام (نيك) براى (صاحبان) پارسايى (و خود نگهدارى) است.»
نكتهها و اشارهها
1. در اين آيات سفارشهايى به پيامبر صلى الله عليه و آله شده است كه در حقيقت مخاطب آنها تمام مسلماناناند. اين دستورات عبارتاند از:
الف) به اموال مردم چشم ندوزيد؛
ب) خانوادهى خود را به نماز فراخوانيد؛
ج) خودتان نيز بر به جا آوردن نماز كوشا و شكيبا باشيد.
2. نعمتهاى دنيوى كه در دست كافران و مخالفان است، شكوفههاى زندگى دنياست كه مىشكفد و به زودى پژمرده و پرپر مىشود و چند صباحى بيشتر دوام ندارد.
به مشك چين و چگل نيست بوى گل محتاج كه نافههاش زبند قباى خويشتن است
مرو به خانه ارباب مروت دهر كه گنج عافيت در سراى خويشتن است
(حافظ)
3. خدا به پيامبر اسلام روزىها و نعمتهايى داده كه بهتر و پايدارتر است؛ همچون ايمان، اسلام، قرآن و روزىهاى حلال و پاكيزه در دنيا و آخرت.
4. در اين آيات به پيامبر صلى الله عليه و آله سفارش شده كه به خانوادهات دستور نماز بده. از اين مطلب دو نكته به دست مىآيد:
الف) خانوادهى پيامبر صلى الله عليه و آله از ميان امت اسلامى داراى ويژگى خاصى است كه لازم است جداگانه دستور نماز به آنان داده شود.
ب) اين آموزهاى براى همهى مسلمانان است كه نسبت به نماز خانوادهى خويش حساس باشند.
5. از آن جا كه سورهى «طه» در مكه نازل شده است، پس در آن زمان خانوادهى پيامبر صلى الله عليه و آله تعداد كمى همچون خديجه و فرزندان او و على عليه السلام بودند. هر چند بعدها اين خانواده گسترش يافت و در مدينه امام على عليه السلام با فاطمه عليها السلام ازدواج كرد و فرزندان متعددى پيدا كردند كه همگى خاندان پيامبر به شمار مىآمدند.
از اين روست كه در احاديث و تفاسير روايت شده كه پيامبر صلى الله عليه و آله در مدينه تا مدت زيادى در هنگام نمازهاى پنجگانه به در خانهى على و فاطمه عليهما السلام مىآمدند و آنها را به نماز سفارش مىكردند و آيهى تطهير را نيز قرائت مىكردند.
6. از آن جا كه نماز موجب پاكى و صفاى قلب و تقويت روح و ياد خداست، خدا به پيامبر صلى الله عليه و آله سفارش مىكند كه نه تنها خانوادهات را به نماز سفارش كن بلكه خودت نيز بر انجام نماز كوشا و شكيبا باش، كه فوايد و بركات اين كار به خود شما مىرسد؛ يعنى شما چيزى از عبادت خود را به خدا نمىدهيد؛ چراكه او رزق نمىخواهد، بلكه به شما رزق مىدهد.
7. فرجام نيك براى تقوا و پارسايى است؛ يعنى آن كه سرانجامش مفيد و سازنده و حياتبخش است، همان تقواست و اهل تقوا پيروز و سعادتمند و رستگارند و افراد بىتقوا سرانجامشان شكست و ناكامى است.
آموزهها و پيامها
1. به اموال مردم چشم ندوزيد كه روزىهاى الهى براى شما بهتر و پايدارتر است.
2. مخالفان راه خدا بدانند كه اين نعمتهاى دنيوى شكوفههاى ناپايدارى است كه مايهى آزمايش آنهاست (پس به آنها مغرور نشوند).
3. به آموزش عبادى خانوادهى خود همّت گماريد و خود نيز الگوى نمازخوانى باشيد.
4. شما سودى به خدا نمىرسانيد، بلكه روزىخوار خدا هستيد.
5. اگر فرجام نيكو و سعادت و پيروزى نهايى مىخواهيد، پارسا باشيد.