طبق دستور اسلام، ادب و نظم را از 7سالگی و درخانواده باید یاد گرفت، نه از 18 سالگی و در سربازی
بچه از 7 تا 14 سالگی باید مثل عبد در مقابل ارباب منظم شود!
پدر و مادر از سن هفت سالگی باید به فرزندان خود رعایت «ادب» را یاد بدهند تا بچهها اصل مبارزه با نفس را درک کنند و بدانند که باید با «دلم میخواهد» خودشان مبارزه کنند. امروزه، بچهها بعد از 18 سالگی به سربازی میروند و در آنجا رعایت نظم و انضباط و برخی آداب را تمرین میکنند، درحالی که طبق دستور اسلام باید از سن هفتسالگی به فرزندان خود ادب و رعایت نظم را یاد بدهیم. (قَالَ الصَّادِقُ ع: دَعِ ابْنَکَ یَلْعَبْ سَبْعَ سِنِینَ وَ یُؤَدَّبْ سَبْعَ سِنِینَ وَ أَلْزِمْهُ نَفْسَکَ سَبْعَ سِنِینَ فَإِنْ أَفْلَحَ وَ إِلَّا فَإِنَّهُ مِمَّنْ لَا خَیْرَ فِیهِ؛ منلایحضرهالفقیه/3 /492/ح 4743) و (الْوَلَدُ سَیِّدٌ سَبْعَ سِنِینَ وَ عَبْدٌ سَبْعَ سِنِینَ وَ وَزِیرٌ سَبْعَ سِنِینَ؛ وسائلالشیعة/21/476) و (دَعِ ابْنَکَ یَلْعَبُ سَبْعَ سِنِینَ وَ أَلْزِمْهُ نَفْسَکَ سَبْعاً فَإِنْ أَفْلَحَ وَ إِلَّا فَإِنَّهُ مِمَّنْ لَا خَیْرَ فِیهِ؛ الکافی/6/46/ ح1)
بچه از هفتسالگی باید مثل عبد در مقابل ارباب منظم بشود؛ البته پدر و مادر مانند یک ارباب مهربان هستند و دستوراتشان را با نرمش و مهربانی به بچه میگویند، ولی بچه باید همانطور که یک سرباز از فرماندۀ خودش اطاعت میکند، از آنها اطاعت کند. در این هفت سال (یعنی از 7 تا 14 سالگی) محیط خانه تا حدودی باید مثل پادگان باشد تا بچه در این محیط، رعایت نظم و ادب را یاد بگیرد. بچه باید کارهایی مثل مرتب کردن وسایل شخصی و محل زندگی، رعایت وقت خواب و بیدار شدن، احترام به بزرگتر و خیلی از آداب را در این سالها رعایت کند تا بفهمد که دنیا جای راحتطلبی و بیمبالاتی نیست. یکی از مواردی که خیلی تأکید شده است، بیدار بودن بینالطلوعین است که آثار روحی و جسمی بسیاری دارد و خوب است پدر و مادر با مهربانی، فرزندان خود را مقید کنند که در این زمان، بیدار باشند.
بچه باید از 7 تا 14 سالگی با «مدیریت پدر و مادر»، مبارزه با نفس را تمرین کند
خانه، محلی است سرشار از مقررات، و یک فضای مناسب برای مبارزه با هوای نفس؛
بعضیها میگویند: رعایت کردن این آداب، به خصوص برای بچهها در سنین کودکی و نوجوانی سخت است! در حالی که این سختی و مخالفت با نفس، در ذات زندگی انسان وجود دارد، اصلاً زندگی یعنی مبارزه با نفس. بچه باید از 7 تا 14 سالگی با «مدیریت پدر و مادر»، مبارزه با نفس را تمرین کند، از 14 تا 21 سالگی نیز با «مشورت پدر و مادر» مبارزه با هوای نفس را ادامه بدهد. چنین کسی، وقتی بخواهد ازدواج کند، خودش میفهمد که بعد از ازدواج باید مبارزه با نفس را در آییننامۀ خانواده ادامه دهد و میداند که با ازدواج کردن، در واقع دارد وارد یک دورۀ جدیدی از فعالیتهای مبارزه با نفس میشود.
پس قدم اول این است که نگاه خود را نسبت به خانه و خانواده تغییر دهیم و باید بدانیم که خانه، محلی است سرشار از مقررات، و یک فضای مناسب برای مبارزه با هوای نفس است. حتماً میدانید که خانۀ خدا چقدر مقررات دارد. وقتی حاجی احرام میبندد و وارد محدودۀ خانۀ خدا میشود خیلی از کارها برایش حرام میشود و آداب و مقررات سختگیرانهای را باید رعایت کند. خانۀ خدا به تعبیری یک نمونه از همۀ خانههاست کما اینکه خداوند میفرماید: این خانهای برای همۀ مردم است(إِنَّ أَوَّلَ بَیْتٍ وُضِعَ لِلنَّاسِ لَلَّذی بِبَکَّةَ مُبارَکاً؛ آلعمران/96) همانطور که خانۀ خدا، اینهمه مقررات دارد، خانه خودمان هم محلی سرشار از آییننامه و مقررات است.
به عنوان مثال، یکی از مقررات خانه این است که وقتی کسی در حال احتضار است و دارد از دنیا میرود، او را در جایی که معمولاً نماز میخواند قرار دهند تا راحت جان دهد. (إِذَا عَسُرَ عَلَى الْمَیِّتِ مَوْتُهُ وَ نَزْعُهُ قُرِّبَ إِلَى مُصَلَّاهُ الَّذِی کَانَ یُصَلِّی فِیهِ؛ کافی/3/125) یعنی بهتر است هر کسی سعی کند در خانۀ خودش جای مشخصی برای نماز خواندن داشته باشد و همیشه آن را به عنوان مصلای خودش قرار دهد. داشتن جای مشخص برای نماز، یکی از آداب خانه است.
یکی از مقرراتی که خوب است در خانه رعایت شود، ساعتهای روشن بودن و تماشای تلوزیون است. یعنی اینطور نباشد که تلویزیون مدام و بدون نظم، روشن باشد و هر کسی هر برنامهای را نگاه کند. روانشناسها میگویند: کسی که زیاد تلویزیون نگاه کند-حتی اگر برنامههای خوب را نگاه کند- بعد از مدتی دچار کندذهنی و کندفهمی میشود.
- . برگرفته از سخنرانی حجت الاسلام علیرضا پناهیان با موضوع «خانوادۀ خوب»