وَاللَّائِي يَئِسْنَ مِنَ الْمَحِيضِ مِنْ نِسَائِكُمْ إِنِ ارْتَبْتُمْ فَعِدَّتُهُنَّ ثَلاثَةُ أَشْهُرٍ وَاللَّائِي لَمْ يَحِضْنَ وَأُولاتُ الْأَحْمَالِ أَجَلُهُنَّ أَنْ يَضَعْنَ حَمْلَهُنَّ وَمَنْ يَتَّقِ اللَّهَ يَجْعَلْ لَهُ مِنْ أَمْرِهِ يُسْراً ً* ذلِكَ أَمْرُ اللَّهِ أَنزَلَهُ إِلَيْكُمْ وَمَن يَتَّقِ اللَّهَ يُكَفِّرْ عَنْهُ سَيِّئَاتِهِ وَيُعْظِمْ لَهُ أَجْرا. [2]
«و از زنان شما كسانى كه از عادت ماهانه نااميدند، اگر (در مورد باردارى آنان) شك كنيد، پس عدّهى آنان سه ماه است و (نيز) زنانى كه عادت ماهانه نشدهاند؛ و زنان باردار، سرآمد (عدّهى) آنان اين است كه بارشان را بگذارند؛ و هركس خود را از [عذاب] خدا حفظ كند، براى او كارش را آسان قرار مىدهد.* اين فرمان خداست كه آن را به سوى شما فروفرستاده است؛ و هركس خود را از [عذاب] خدا حفظ كند، بدىهاى (گناهان) او را از وى مىزدايد و پاداش را براى او بزرگ مىسازد.»
شأن نزول
حكايت شده كه «ابىّ بن كعب» كه از ياران پيامبر صلى الله عليه و آله بود عرض كرد:
عدّهى برخى زنان در قرآن نيامده است؛ از جمله: زنان صغيره و زنان كبيره (يائسه) و زنان باردار. آيهى فوق فرود آمد و احكام اين زنان را بيان كرد.
نكتهها و اشارهها
1. در آيات قبل و اين آيه حكم عدّهى طلاق چهار گروه از زنان بيان شد:
الف) زنان يائسه كه عادت ماهيانه نمىبينند، كه عدّهى طلاق آنها سه ماه است.
ب) زنانى كه اصلًا عادت ماهيانه نمىبينند، كه عدّهى طلاق آنها نيز سه ماه است.
البته اين دو مورد در صورتى است كه در معرض باردارى باشند و از اين نظر مشكوك باشند.
ج) زنان باردار، كه عدّهى آنان تا هنگامى است كه وضع حمل كنند.
د) زنان عادى كه هيچ كدام از شرايط فوق را ندارند، كه سه پاكى عدّه نگاه مىدارند.
2. مقصود از شك در مورد زنان يائسه، يا آن است كه پس از سنّ يائسگى ممكن است اتفاقاً باردار شوند و يا منظور زنانى است كه به درستى نمىدانيم به سن يائسگى رسيدهاند يا نه و يا مقصود شك در حكم الهى آنان است، البته ظاهر آيه با احتمال اول سازگارتر است.
3. مقصود از زنانى كه عادت ماهيانه ندارند، يا دختران نابالغ است و يا زنانى كه بعد از بلوغ هم عادت ماهيانه ندارند.
4. در اين آيات به سه پيامد مهم تقوا اشاره شده است:
الف) تقوا موجب آسان شدن كارها براى انسان مىشود؛
ب) موجب زدودن بدىها و گناهان مىشود؛
ج) موجب افزايش پاداش انسان مىشود.
5. هر چند آثارى كه در اين آيات و آيات پيشين براى تقوا بيان شد به نوعى به مسئلهى طلاق و رعايت احكام و قوانين آن مربوط مىشود، يعنى مىخواهد مردان و زنان را با ياد پارسايى، تقوا و آثار مثبت تشويق كند كه دست از لجاجت و آزار همسر خود بردارند و به زندگى مشترك بازگردند يا حد اقل در اين مورد قوانين را رعايت كنند و در مورد شمارش عدّه و مانند آن دروغ نگويند، اما اين آيات آثار و پيامدهاى تقوا را به طور مطلق بيان مىكند كه شامل موارد ديگر نيز مىشود.
6. مقصود از «سَيئات» گناهان است كه شامل گناهان كوچك و بزرگ مىشود، ولى در اين جا به گناه از جهت بد بودن اشاره شده است كه تقوا اين سوء سابقه را مىزدايد و چهرهى روشنى از انسان ارائه مىكند.
آموزهها و پيامها
1. احكام عدّهى طلاق زنان بى عادت ماهيانه باردار و يائسه را بشناسيد و حقوق و مقررات آنها را رعايت كنيد.
2. تقوا موجب آسان شدن كارهاست.
3. تقوا موجب زدودن گناهان و افزايش پاداش انسان مىشود.
4. قوانين طلاق الهى است (پس آنها را رعايت كنيد).
5. اگر طالب آسان شدن كارها، آمرزش گناهان و افزايش پاداش هستيد، پارسايى و خودنگهدارى پيشه سازيد